بستر لازم برای نوآوری و حضور در بازارهای جهانی فراهم شود

به گزارش خبرنگار «نبض فناوری» نوآوری و ایجاد خلاقیت نقش بسزایی در توسعه کسب وکار و اقتصاد کشور‌ها دارد و این مهم می‌تواند چرخه حیات اقتصادی هر کشوری را دگرگون سازد در همین راستا مراکز دانشگاهی و معاونت علمی و فناوری برای ایجاد خلاقیت و رقابت در بین جوانان اقدام به ایجاد این مراکز کرده تا سهمی در توسعه اقتصاد داشته باشد. نقش کسب و کار‌های نوپا تنها درآمدی نیست که خود ایجاد می‌کنند بلکه نقش آن‌ها در شکل‌گیری شبکه نوآوری باز کسب و کار‌های بزرگ یا قدیمی است که به رشد اقتصادی کشور به صورت غیرمستقیم یاری می‌رساند.

از مهمترین درس‌های حوزه کسب وکار و توسعه اقتصادی کشور‌ها در دو دهه اخیر نقش حیاتی نوآوری و کارآفرینی است. ایجاد ظرفیت‌های نوآوری، جایگاهی محوری در پویایی و رشد کشور‌های موفق و در حال توسعه داشته است. ایجاد ارزش افزوده بالا در صنایع و ارتقای بهره وری آن‌ها از مسیر نوآوری می‌گذرد تا به صحنه اقتصاد کلان کشور‌ها وارد شود. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و راه گذار از اقتصاد منبع محور به اقتصاد نوآوری محور را در پیش گرفته است. درست است اقدام مهمی در راستای حمایت از کسب وکار‌های نوپا و نوآور انجام شده است، اما در این این حوزه در برخی از موارد با چالش‌هایی مواجه است.

مسلما پرواضح است که جریان تولید دانش و خلق ایده در کشور یک مسئله جدی است، اما متاسفانه اثربخشی و به کارگیری این دانش ضعیف است. به طور حتم بخشی از این مساله به چالش‌های همانند مشکل تامین مالی و زیرساخت‌های فنی و حقوقی ضعیف نیز اشاره دارد. اما در این میان دو مشکل جدی را نیز باید در نظر گرفت. بحث نخست بحران مهاجرت نخبگان بدون بازگشت است.

علیرضا قاسمی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با نبض فناوری، گفت: امروزه بخش مهمی از تحصیل‌کردگان و افراد نوآور جوان با پایان دوره تحصیلات تکمیلی یا قبل از شروع دوران کار حرفه‌ای جدی کشور را ترک می‌کنند. این به‌خودی‌خود بد نبود اگر این افراد بعد از مدتی به کشور باز می‌گشتند یا ارتباط کاری خود را حفظ می‌کردند. اما در عمل این افراد عمدتا رابطه خود را قطع می‌کنند. چالش دوم به ناهماهنگی میان نهاد‌های تحقیق و توسعه و دانشگاه‌ها و فضای کسب و کار بازمی‌گردد. به دلیل اینکه تامین‌کننده اصلی منابع مالی حوزه تحقیقات و دانش، دولت و نهاد‌های عمومی هستند و سهم کسب و کار‌های خصوصی در تامین مالی R&D اندک است به همین دلیل اولویت‌های فضای واقعی کسب و کار به این موسسات منتقل نشده و اولویت‌های تحقیق و توسعه الزاما با اولویت‌های کسب و کار یکی نیست.

وی تصریح کرد: موضوع دیگر بحث تامین مالی کسب و کار‌های نوآورانه است که باید این مهم را از منظر سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر به صورت توامان لحاظ کرد چرا که اگر انتظارات و امید‌های هر دو سو برآورده نشود و ریسک‌ها و نگرانی‌های هر دو سو دیده نشود طبعا تعاملی ایجاد نمی‌شود. بانک‌ها عملا ابزار‌های اعتباردهی و پرداخت تسهیلات را ندارند.

قاسمی ادامه داد: واقعیت آن است که امروزه بدون زیرساخت مطلوب مخابراتی و پهنای باند اینترنتی خوب و پوشش باکیفیت شبکه موبایل عملا کسب و کار نوآورانه راه نمی‌افتد. حتی کسب و کار‌های غیر IT هم بدون این امکانات عملا از دنیا و بازار و رقبا دور می‌افتند. وضعیت ایران در این حوزه بسیار پایین است.
این چالش عمومی فرآیند‌های سیاستگذاری عمومی کشور است. موازی‌کاری، احتیاط و سیاست‌زدگی، کندی واکنش به تغییرات محیطی، ظاهرگرایی، ناکارآمدی در بهره‌وری منابع، فقدان بنیه علمی قابل قبول و… باعث شده نتواند سیاستگذار موفقی در این زمینه باشد.

باید گفت؛ در سال‌های متمادی اقتصاد ایران یک اقتصاد متکی به خام فروشی نفت بوده، ولی متاسفانه در اکثر مواقع منابع نفتی نتوانسته‌‎اند وارد چرخه تولید شوند و سهم بسیار کمی در ارزش افزوده کل داشته اند. یکی از راه‌های کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی، توجه به دانش و اهمیت دادن به نوآوری است، لذا مدیریت نوآوری و مدیریت دانش در کنار سایر ابعاد مدیریت از جمله مدیریت سازمان و مدیریت مصرف بهینه، دو بعد بسیار پررنگ اقتصاد دانش بنیان را تشکیل می‌دهند.

اقتصاد یک کشور وقتی شکوفا می‌شود که بستر لازم برای نوآوری و حضور در بازار‌های رقابتی جهانی فراهم شود. حرکت به سوی نوآوری و ایجاد تغییر در ترکیب محصولات و خدمات در قلمرو فعالیت‌های یک کسب و کار دانش بنیان قرار دارد این کسب و کار‌ها در تبیین و مدل سازی فرایند‌های تولید، تحقیق و توسعه، غنی سازی علمی و فنی، آموزش، پرورش و توسعه انسانی، انتقال دانش و نشر و اشاعه نوآوری در کشور نقش مهمی ایفاء می‌کنند. در کسب و کار‌های دانش بنیان، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، متناسب با ظرفیت نوآوری تحقق می‌یابد. بدین معنی که دستاورد‌های تحقیق و توسعه به طور پیوسته از طریق سرمایه گذاری به محصول، فرایند و یا سیستم‌های نوین تبدیل می‌گردد و دسترسی سرمایه‌‎گذاری برای کارآفرینان و پژوهشگران افزایش یافته، و این عامل مهمی در ایجاد نوآوری و بهره برداری از توان فناوری در اقتصاد ملی است.