آیا گره کور راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در دولت سیزدهم باز خواهد شد؟
به گزارش خبرنگار «نبض فناوری» راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات طی سال‌های اخیر یکی از موضوعات کلیدی و دغدغه‌های رهبر انقلاب اسلامی است که همواره ایشان مدام بر راه‌اندازی این شبکه تأکید داشتند. اما متاسفانه با وجود تدکید مکرر دولت دوزادهم موفق به راه‌اندازی کامل این شبکه نشد و این موضوع در نوع خود انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت.
باید یادآور شد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران طی سال‌های اخیر عزم جدی و راسخ در پیاده سازی و عملیاتی کردن این شبکه و اجرای کامل تکالیف مربوط به آن را به کار نگرفت. به طوریکه مطابق برآورد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دولت‌های مختلف طی ۱۴ سال اخیر (سال ۸۴ تا سال ۹۸) نزدیک ۱۹ هزار میلیارد تومان برای شبکه ملی اطلاعات هزینه کرده‌اند، اما با این وجود ابعاد اجرایی شدن این پروژه ملی هنوز کامل نشده است.
با اتمام فعالیت دولت دوازدهم، دولت سیزدهم وزرای پیشنهادی و احتمالی خود را برای کابینه به ویژه برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به مجلس معرفی کرده است و به نظر می‌رسد که رای اعتماد از وزرای کابینه سیزدهم از هفته آینده آغاز و مورد بررسی قرار گیرد. در این میان وزیر پیشنهادی دکتر ابراهیم رئیسی برای این وزارتخانه عیسی زارع پور است که وی برنامه‌های پیشنهادی را برای گرفتن سکان این وزارتخانه منتشر کرده است حال باید منتظر بمانیم که آیا عیسی زارع پور نمره قبولی را از مجلس شورای اسلامی برای رای اعتماد کسب خواهد کرد؟
در این بین نکته قابل توجه در برنامه وزیر احتمالی وزارت ارتباطات موضوع راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است.
وی در ابن برنامه چند صفحه‌ای بر بحث راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پرداخته است که در این گزارش سعی می‌شود به این امرمهم پرداخته شود.
عیسی زارع پور معتقد است که شـبکه ملـی اطلاعـات بـه عنـوان زیرسـاخت توسـعه خدمـات الکترونیکـی و هوشـمند سـازی و همچنیـن زیرسـاخت ارتباطـی فضـای مجـازی کشـور، از جملـه مهمتریـن طـرح هـای ملـی در عرصـه فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات بـه شــمار می‌آیــد کــه تحقــق آن بنابــر ضرورت‌هــای ملــی همچــون ارائــه خدمــات زیرســاختی پیشــرفته و بهــره منـدی از مزایـای زیسـت بـوم ملـی فضـای مجـازی متناسـب بـا فرهنـگ اسـامی - ایرانـی در کنـار حفاظـت از حریـم خصوصـی کاربـران ایرانـی و تحقـق اسـتقلال و کاهـش وابسـتگی کشـور، در اسـناد بالادسـتی نظـام آمـده اسـت.
طبـق آخریـن اعـلام مرکـز ملـی فضـای مجـازی بـه عنـوان متولـی نظـارت بـر ایـن طـرح ملـی، پیشـرفت شــبکه ملــی اطلاعـات از آغــاز تــا کنــون بــر اساس اهــداف راهبــردی و عملیاتــی منــدرج در ســند طــرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات بیشـتر از ۳۵ درصـد محقـق نشـده اسـت. ایـن پیشـرفت، عمدتـا در اجزای زیرسـاخت ارتباطــی شبکه اتفاق افتاده و در ســایر بخـش هــا فعالیت‌های کمتــری انجــام شــده اســت.
به طــور کلــی مــی تـوان گفـت کـه میانگیـن پیشـرفت ایـن طـرح در تمامـی اجـزای منـدرج در سـند طـرح کلان مشـتمل بـر خدمـات و اجـزای زیرسـاختی، قابـل قبـول نیسـت. بـه طـور مثـال بـرای سـنجش پیشـرفت اثربخـش زنجیـره ارزش شـبکه ملـی اطلاعـات بـا مشـارکت کلیـه ذینفعـان بخـش هـای حاکمیتـی و غیـر دولتـی، شـاخص نسـبت ترافیـک داخلـی بـه خارجـی بـه عنـوان یکـی از شـاخص هـای مهـم، فاصلـه قابـل توجهـی بـا نسـبت مطلـوب مصوبـات شـورای عالـی فضـای مجـازی یعنـی ۷۰ درصـد در سـال ۱۴۰۰ دارد.
نظـر بـه اهمیـت و مطالبـه مقـام معظـم رهبـری، ایـن موضـوع بـه عنـوان یـک حـوزه مسـتقل در برنامـه پیشـنهادی مـورد توجـه قـرار گرفتـه است.
چالش‌ها
تهیـه و تصویـب دیرهنـگام "طـرح کالن و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات " در تاریـخ ۲۵/۰۶/۱۳۹۹ توسـط شـورای عالــی فضــای مجــازی پــس از حــدود چهــار ســال از تصویــب "ســند تبیین الزامات شــبکه ملــی اطلاعـات " و عــدم اجــرای متــوازن آن توســط کلیــه دســتگاه هــای مســئول بــر اســاس اقدامــات کلان و نگاشــت نهــادی شــبکه ملــی اطلاعـات منــدرج در ســند طــرح کلان
محدودیــت منابــع مالــی بــه میــزان مــورد نیــاز جهــت اجــرای ایــن ابرپــروژه و عــدم تخصیــص بهینــه درآمدهــای حــوزه فنــاوری اطلاعات و ارتباطــات بــه پیشــرفت آن
عــدم تفکیــک اعتبــارات مالــی بــرای دســتگاه هــای مجــری مطابــق جــدول نگاشــت نهــادی ســند طــرح کلان در قانــون بودجــه بــرای مدیریــت یکپارچــه و متــوازن توســعه شــبکه ملــی اطلاعات در قوانیــن و تبصــره هــای ســالانه بودجــه
ناکارآمـدی و ضعـف فنـی خدمـات دهنـدگان راه انـدازی شـده داخلـی نظیـر جویشـگر‌ها و پیـام رسـان هـای داخلـی در زیسـت بـوم شـبکه ملـی اطلاعات در مقایسـه بـا خدمـات دهنـدگان نظیـر خارجـی و عـدم امـکان رقابـت بـا مزیـت هـای رقابتـی و در نتیجـه عـدم رغبـت کاربـران داخلـی بویـژه کسـب وکارهـا در اسـتفاده از آنهـا
بـی توجهـی بـه توانمنـدی صنایـع و شـرکت هـای دانـش بنیـان ایرانـی در داخلـی سـازی تجهیـزات سـخت افـزاری بـا فنـاوری هـای بـالا و همچنیـن توسـعه بسـتر‌ها و بسـته هـای نـرم افـزاری بومـی مـورد نیـاز بـرای اسـتقرار معمـاری شـبکه ملـی اطلاعات در تمـام لایه‌ها از سـوی اپراتورهـا، دسـتگاه هـای دولتـی و بانـک هـا و افزایش وابسـتگی کشـور بـا ظهـور نسـل هـای جدیـد ارتباطـی و فنـاوری اطلاعات نظیـر ۵G و ۶G
باورهـای غلـط عمومـی در خصـوص اتفاقـات بعـد از اجـرای طـرح شـبکه ملـی اطلاعات همچـون قطـع
دسترسـی به شبکه جهانی و در نتیجـه کاهـش اعتمـاد عمومـی مـردم بـه ایـن طـرح
عدم آگاهی و دانش الزم و باور برخی از مسئولین و مدیران به توانایی تحقق کامل شبکه ملی اطلاعات
فقدان گفتمان ملی برای مطالبه شبکه ملی اطلاعات
نگاه تصدی گرایانه برای اجرای شبکه ملی اطلاعات
عــدم توجــه بــه توانمنــدی هــای داخلــی بــرای راه انــدازی خدمــات و ابزارهــای لایه هــای مختلــف شــبکه ملــی اطلاعات
ناکارآمـدی سـامانه هـای مدیریـت منابـع شـبکه از جملـه DNS هـای جایگزیـن در مانورهـای تـاب آوری شـبکه ملـی اطالعـات در مواقـع قطعـی دروازه هـای بیـن الملـل
راهبرد‌ها
تشــریح شــفاف و صادقانــه قابلیت هــا و امکانــات شــبکه ملــی اطلاعات بــرای مــردم و ایجــاد وفــاق ملــی در ایــن خصــوص بــا همــراه نمــودن طیــف هــای مختلــف سیاســی و رســانه هــا
اجـرای متـوازن شـبکه ملـی اطلاعات بـر اسـاس مصوبـات شـورای عالـی فضـای مجـازی و مطابـق جـدول نگاشـت نهـادی شـبکه ملـی اطلاعات
اجـرای وظایـف وزارت ارتباطـات در سـند طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعات مصـوب ۲۵ شـهریور ۱۳۹۹ شـورای عالـی فضـای مجـازی: ۴۰ تکلیـف از ۵۳ تکلیـف سـند یـاد شـده بـر عهـده وزارت ارتباطـات اسـت
همکاری با سایر دستگاه‌ها برای اجرای تکالیف آن‌ها در سند یاد شده
اصـلاح نظـام بودجـه ریـزی و تخصیـص متمرکـز و مبتنـی بـر عملکـرد منابـع بـه منظـور ارتقـای بهـره وری و کاهـش اتـلاف منابـع در ایـن َابرپـروژه
توجـه ویـژه در سـطح ملـی بـه حـوزه محتـوا و ایجـاد زنجیـره تولیـد، توزیـع، و نظـارت بـر محتـوا بـه عنـوان مقـوم اصلـی شـبکه ملـی اطلاعات و تاکیـد بـر محوریـت تولیدکننـدگان محتـوا در چرخـه انتفـاع اقتصـادی
تسـهیل در سـرمایه گـذاری بخـش خصوصـی در جهـت توسـعه لایه‌های زیرسـاخت هـای شـبکه ملـی اطلاعات و بهـره گیـری از ظرفیـت بخـش خصوصـی و شـرکت‌های دانـش بنیـان بـرای توسـعه لایه خدمـات شـبکه ملـی اطلاعات
توسـعه دسترسـی فراگیـر، پـر سـرعت و بـا کیفیـت بـه شـبکه ملـی اطلاعات از طریـق توسـعه شـبکه فیبـر نـوری FTTX بـا شـکل گیـری زیسـت بـوم پهـن بانـد مطابـق معمـاری شـبکه ملـی اطلاعات
باید متذکر شد که تمام مسئولان و کارشناسان معتقدند که باید شبکه ملی اطلاعات در کشور راه‌اندازی شود حال باید دید آیا دولت سیزدهم موفق به راه‌اندازی این شبکه در طول ۴ دروه از فعالیت خود در وزارتخانه ارتباطاعات خواهد شد؟
