مسئولان در حوزه کارآفرینی و اقتصاد دانش‌بنیان دچار کج‌فهمی هستند
مهدی صداقت ا. مدیر خانه نوآوری در گفتگو با خبرنگار «نبض فناوری» با اشاره به فعالیت‌های این اکوسیستم گفت: در یک عبارت می‌توانم بگویم، فعالیت اصلی ما در حوزه «استارتاپ» است؛ یعنی ما اینجا برای افرادی که می‌خواهند در حوزه‌های مختلف کسب‌وکار فعالیت کنند، حداقل‌هایی را فراهم می‌کنیم تا به اهدافشان نزدیک شوند. به همین علت معتقدم فعالیت خانه نوآوری با عملکرد مجموعه‌های دیگر مثل شتاب‌دهنده‌ها مقداری متفاوت است؛ به این معنا که اینجا یک مرکز نوآوری است که به صاحبان ایده، طرح و استارتاپ‌ها کمک‌هایی از جنس کار خودشان ارائه می‌دهد.
وی با بیان اینکه لازمه شـکل‌گیری اقتصـاد دانش محور و نوآوری، شکل‌گیری اکوسیستمی است که اجزای مختلف پشتیبان برای نوآوران و کارآفرینان فراهم کند، تصریح کرد: رویداد‌های نوآوری و کارآفرینی، شتاب‌دهنده‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، واسطه‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاوره، مدرسه‌ها و دوره‌های کسب‌وکار، پارک‌های علم و فناوری، فضا‌های کار اشتراکی، استارتاپ استودیو‌ها و... اجزای مختلف این اکوسیستم هستند.
صداقت افزود: یکی از پلتفرم‌های روبه رشد در جهان، مراکز نوآوری و کارآفرینی دانشـگاه‌ها هستند که رسالت این مراکز، شناسایی و آموزش دانشجویان مستعد در زمینه‌های کارآفرینی و فن‌آفرینی، توانمندسازی افراد و هدایت آن‌ها در جهت پرورش ایده‌های خام، تسهیل و شتابدهی شکل‌گیری استارتاپ‌ها و رشد سریع شرکت‌های نوآور و فناور است.
صداقت با بیان اینکه خانه نوآوری، در حلقه اول چنین اکوسیستمی قرار دارد، گفت: ما تلاش می‌کنیم با هدایت نخبگان و متخصصان به سوی کارآفرینی، کمک به شکل‌گیری ایده‌های نوآورانه آن‌ها و راه‌اندازی کسب وکار‌های فناوری و نوآوری محور، نقش پیشران در توسعه اکوسیستم بر عهده داشته باشیم.
مدیر خانه نوآوری در ادامه با تشریح بیشتر فعالیت‌های این مرکز تصریح کرد: خانه نوآوری یک نهاد رشددهنده در اکوسیستم کارآفرینی و استارتاپی ایران است که با هدف پیشرفت دانش از طریق پژوهش، آمـوزش، یادگیری، پشتیبانی و توسعه کسب‌وکار‌های نوپا در پی ارائه خدمات مطلوب و فضای فیزیکی مناسب برای اینگونه فعالیت‌ها است.
تلاش برای هدایت در مسیر درست
وی افزود: خانه نوآوری با ارتباطات مناسبی که در شبکه سرمایه‌گذاری دارد در تلاش است برای خلق تفکر کارآفرینی، همچنین کسب تجربه و رشد توسعه اقتصادی ـ اجتماعی گروه‌ها، افراد استارتاپی، کارآفرینان و سازمان‌های تحول‌یافته همچون کاتالیزور عمل کند و در راستای ارزش‌آفرینی برای ذینفعان و فعالان این حوزه، ماموریت خود را در حوزه کارآفرینی ایران و کشور‌های منطقه انجام دهد.
صداقت با اشاره به اینکه خانه نوآوری به افراد کمک می‌کند که زندگی متفاوتی داشته باشند، گفت: ما سعی می‌کنیم به افراد بگوییم به‌جای آنکه کارمند جایی باشند، خودشان کسب وکار راه‌اندازی کنند و البته در این مسیر در تلاش هستیم که افراد را از مسیر‌های اشتباه به مسیر درست هدایت کنیم.
صداقت با بیان اینکه در خانه نوآوری تا کنون ۶۰ استارتاپ فعالیت کرده‌اند، گفت: مسئله این است که در راه‌اندازی کسب‌وکار افراد کمی موفق می‌شوند و این مربوط به همه دنیاست؛ مقصودم از موفق به معنای آن است که این افراد بتوانند ارزش افزوده زیاد ایجاد کنند؛ بنابراین باید پذیرفت که رسیدن و ایستادن روی این پله کار بسیار دشواری است.
این کارشناس حوزه اقتصاد دانش‌بنیان در ادامه گفت: در مقیاس جهانی و کشور‌های غربی پیشرفته شاهد این موضوع هستیم که دولت‌ها نباید بزرگ و فربه باشند بلکه بار اجتماع را باید کارآفرینان بر دوش بکشند و بقیه دنباله‌رو آن‌ها باشند؛ البته همانطور که گفتم این افراد تعداد محدودی هستند.
شوی استارتاپی!
مدیر خانه نوآوری با انتقاد از عملکرد نهاد‌های دولتی در حوزه استارتاپ و اقتصاد دانش بنیان، گفت: در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی بر سر راه اکوسیستم استارتاپ‌ها، زیاد است؛ آن‌ها متاسفانه شوی راه‌اندازی استارتاپ به راه انداختند و همه را به این سمت و سو تشویق می‌کنند و به این نکته مهم توجه ندارند که همه قرار نیست کارآفرین باشند و بار زحمات بزرگ را به دوش بکشند؛ آن‌ها باید به صورت منطقی به این تفکر دست پیدا کنند که عده خاصی از افراد می‌توانند در این زمینه ورود پیدا کنند و عده کمتری می‌توانند موفق شوند؛ اینکه افراد بتوانند سریع‌تر متوجه شوند که در کجای بازی قرار گرفته‌اند اتفاق بسیار مهمی است که این کار به عهده نهاد‌های مسئول و رسانه‌هاست.
وی تصریح کرد: خیلی از افراد با ایده راه‌اندازی استارتاپ و کارآفرین شدن جلو می‌آیند، ولی در میانه راه پشیمان می‌شوند؛ چرا که به اهداف مورد نظر نمی‌توانند دست پیدا کنند؛ تاکید من این است که برای دچار نشدن به چنین وضعیتی باید با دانش کافی به این حیطه وارد شد و تمام ریسک‌ها را پذیرفت.
صداقت ادامه داد: ما به ۶۰ تیم استارتاپی که در خانه نوآوری وارد شدند مدام گوشزد کردیم که تمام موارد را در نظر بگیرید بعد وارد این عرصه شود؛ گفتیم که اگر توانستند چالش‌ها را برطرف و شرایط را به ثبات برسانند موفق می‌شوند؛ همین حالا هم به تمام تیم‌ها هشدار می‌دهیم که چالش‌های بسیار زیادی در انتظارشان است و باید از ابتدا تمام چالش‌ها و مشکلات را بدانند.
مدیر خانه نوآوری اضافه کرد: آموزش امری تحمیلی نیست و باید خود شخص بخواهد چیزی را فرا بگیرد؛ همچنین مدیران و مشاوران حوزه کارآفرینی باید فضایی ایجاد کنند تا متقاضیان راه‌اندازی کسب و کار، خودشان با گوشت و پوست مشکلات، چالش‌ها و سختی‌های را کار را تجربه و درک کنند. من به جد معتقدم به زور نمی‌شود کسی را کارآفرین کرد.
وی با اشاره به یکی از معضلات کنونی دانشگاه‌های کشور، گفت: متاسفانه داوطلبان ورود به دانشگاه بیشتر به دنبال رشته‌های مهندسی و پزشکی هستند تا لقب دکتر و مهندس بگیرند. اینکه در دانشگاه‌ها دروس و رشته‌هایی تدریس شود که دانشجو بتواند پس از فارغ‌التحصیلی جامعه را هدایت و مدیریت کند و از بقیه کار بخواهد، یک خلا بزرگ است.
صداقت افزود: عمده تفکر در کشور این است که اگر بخواهیم استارتاپ خوبی در کشور شکل بگیرد باید به سراغ دانشگاه‌های معتبر کشور برویم، ولی واقعا رویکرد اصلی ارائه آموزش در این دانشگاه‌ها نیست بلکه دلیل اصلی تا کنون این بوده که نخبه‌ها جذب شوند؛ در حالی‌که به نظرم خیلی از این نخبه‌ها عمرشان را در دانشگاه‌ها تلف می‌کنند.
وی گفت: در بسیاری از موارد موضوعی که مطرح می‌شود این است که ایده و خلاقیت از افرادی که در رشته مهندسی تحصیل کرده‌اند ایجاد می‌شود؛ این تا حدودی حرف درستی است؛ در بستر حوزه‌هایی همچون بلاکچین، بایو و هوش مصنوعی از دل دانش‌آموختگان رشته‌های مهندسی ایده خلق می‌شود، ولی پرورش ایده‌ها با دانش مدیریتی، دانش بازاریابی و دانش اجتماعی حاصل می‌شود. بنابراین اینگونه آدرس غلط دادن به تمام بخش‌های حوزه کارآفرینی ضربه وارد کرده است و ما متاسفانه در اکوسیسم با این معضل مواجه هستیم.
خانه‌ای برای نوآوری در تولید محتوا
مدیر خانه نوآوری با بیان اینکه در خانه نوآوری با انجام مطالعاتی در رابطه با روند‌های تکنولوژی و استارتاپی، به این نتیجه رسیدیم که نسل بعدی استارتاپ‌های موفق، استارتاپ‌های تولید محتوا هستند، افزود: به همین دلیل در نسبت به سرمایه‌گذاری در حوزه تولید محتوا اقدام جدی کردیم؛ تعداد زیادی از کارآموزانی که به خانه نوآوری آمدند، مایل به کار در این حوزه بوده‌اند و ما تلاش کردیم فضا را برای آن‌ها مهیا کنیم؛ با فاصله نسبت به این گزینه و به واسطه منتور‌هایی که در حوزه بلاکچین در مرکز داریم، علاقمندی دوم ما بلاکچین است.
وی با تاکید بر اینکه آدرس غلط دادن به جوانان در حوزه کارآفرینی باعث می‌شود که آدم‌های جعلی زیادی به سراغ ما بیایند، گفت: اگر عرصه کارآفرینی به خوبی تعریف شده باشد و گفته شود که کارآفرینی سخت است و باید تلاش کنید، به احتمال زیاد ورودی کمتری خواهیم داشت و به آن‌ها کمک خواهد شد تا به خلق ارزش برسند؛ الان حجم زیادی با چنین آدرس‌های اشتباهی به سراغ استارتاپ آمدند و دچار چالش‌های زیادی شدند.
مدیر خانه نوآوری با بیان اینکه از ۶۰ استارتاپی که به خانه نوآوری آمدند، هم اکنون ۱۷ استارتاپ زنده هستند و کسب وکاری راه‌اندازی کردند که منجر به شکست نمی‌شوند، افزود: یکی از هدف‌های تعالی در استارتاپ‌های ما این است که بتوانند وارد بورس شده و تبدیل به یک کمپانی بزرگ شوند.
صداقت گفت: خانه نوآوری حدود ۳ سال است که راه‌اندازی شده است، اما حداقل ۷ سال زمان می‌برد که تا به نتایج دلخواه و پیشبینی شده برسیم؛ می‌دانیم که از هر ۳۰۰ استارتاپ معمولا یکی به بورس وارد می‌شود؛ همچنین ۷۰ درصد استارتاپ‌ها در مرحله شتابدهی محو می‌شود و ۳۰ درصد آن‌ها موفق به جذب سرمایه راند بعد می‌شوند؛ در همین راستا از این ۶۰ استارتاپ خانه نوآوری بیش از ۱۰ استارتاپ توانستند سرمایه کسب کنند و موفق شوند.
باید زمان بیشتری منتظر ماند
مدیر خانه نوآوری در ادامه این گفتگو تصریح کرد: اقتصاد کشور برای رسیدن به توسعه گریزی ندارد مگر آنکه به سمت کارآفرینی حرکت کند؛ خوب است از خودمان بپرسیم الان حجم اقتصاد استارتاپی کشور چقدر است؟ واقعیت آن است که اگر کل اکوسیستم نوآوری را با هم جمع کنیم به اندازه دو تا برج در بالای شهر تهران نمی‌شود بنابراین حجم متنابهی در اقتصاد این حوزه نداریم و قطعا در جا‌هایی در اشتباه هستیم.
وی با بیان اینکه سهم استارتاپ از رسانه‌ها خیلی زیاد است، گفت: این درست است که اقتصاد آینده کشور در دست استارتاپ‌ها است چرا که این استارتاپ‌ها مثل تپ‌سی، دیجی کالا، اسنپ و ... بزرگ می‌شوند و حجم زیادی از اقتصاد را در برمی‌گیرند، ولی باید این واقعیت را هم پذیرفت که در طول ۴ سال نمی‌توان تحول اقتصادی در کشور ناشی از این حوزه ایجاد کرد.
صداقت افزود: شاید به واسطه استارتاپ‌ها در زندگی مرم تحولاتی ایجاد شده باشد، اما تحول اقتصادی در این عرصه متفاوت و زمان‌بر است بنابراین امید زیاد ایجاد کردن به جای موفقیت، سرخوردگی در پی دارد و به ضد خودش تبدیل می‌شود.
وی ادامه داد: بودجه یک سال کشور حدود ۴۰۷ هزار میلیارد تومان است؛ اگر کل بودجه حوزه استارتاپ را ۱۰ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، نسبت کل بودجه به بودجه استارتاپ، حدود یک به ۴۰۰ است که اصلا عدد قابل توجهی نیست؛ بنابراین در مجموع بودجه معاونت علمی ریاست جمهوری، صندوق نوآوری، فابا و... عدد ناچیزی است.
