پیشتازی ایران در حوزه سلول‌های بنیادی/ فعالیت بیش از ۱۶۰ شرکت دانش بنیان در این حوزه

به گزارش خبرنگار «نبض فناوری» طی سال‌های اخیر علم پزشکی پیشرفت قابل توجهی کرده است که به هر روز شاهد دستاورد جدید در بخش‌های مختلف هستیم. یکی از دانش‌هایی که امروز رشد و نمو پیدا کرده است سلول درمانی یا سلول بنیادی است که در اکثر بیماری‌ها کاربرد دارد. به طور کلی می‌توان گفت؛ سلول درمانی شاخه‌ای از علم پزشکی ترمیمی است که در آن از تزریق سلول‌های فرآوری شده در خارج از بدن برای ترمیم بافت و یا اعضای بدن بیمار استفاده می‌شود.

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که از سلول درمانی نه تنها برای درمان بیماری‌های خونی بلکه در سایر بیماری‌هایی که علت اصلی آن‌ها از دست دادن بخشی از عملکرد بافتی است نیز می‌توان استفاده کرد. به عبارت دیگر سلول بنیادی مادر تمام سلول‌ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد. این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند.

باید اذعان کرد که به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی است. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم‌تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است.

علی احمدی زاده کارشناس سلول‌های بنیادی در گفتگو با خبرنگار «نبض فناوری» اظهار کرد: در دهه‌های اخیر، پژوهش‌های بالینی با توجه به مزایای درمان با استفاده از سلول‌های بنیادی، رشد چشمگیری داشته است. امیدوارکننده‌ترین نکته در درمان با سلول‌های بنیادی و درمان‌های مشابه این است که به بیماران مبتلا به درد‌های مزمن و جراحات دشوار، درمان بدون دارو یا جراحی را ارائه می‌دهند.

وی تصریح کرد: امروزه، پژوهشگران روش‌هایی برای به کارگیری سلول‌های بنیادی برای شرایط مزمن، چون بیماری قلبی، بیماری‌های عصب مغزی و دیابت به کار می‌گیرند. متداول‌ترین استفاده درمان‌های سلول بنیادی، کنترل درد است. این درمان، تزریق سلول‌های بنیادی در حدود عصب‌ها، تاندون‌ها، مفاصل و بافت عضلانی دردناک و آسیب دیده را شامل می‌شود.

احمدی زاده افزود: سلول بنیادی امروزه در درمان بیماری آلزایمر، پارکینسون، سرطان، بیماری هانتینگتون، دیابت و برخی از بیماری‌های دیگر کاربرد دارد. ایمنی و کارآیی استفاده از سلول‌های بنیادی به دست آمده از خون یا مغز استخوان برای بازسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز، اثبات شده است. علاوه بر این، سلول‌های بنیادی خون‌ساز و سلول‌های بنیادی به دست آمده از منابعی مانند بافت چربی، برای درمان بیماری‌های ارتوپدی، عصبی و دیگر بیماری‌ها استفاده می‌شوند.

ناگفته نماند که با پیشرفت فناوری‌های حوزه سلول‌های بنیادی، شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کشورمان نیز در مسیر توسعه این فناوری و حرکت به سوی درمان سرطان‌ها گام برداشتند. این شرکت‌ها که در حوزه‌های گوناگون فناوری پیوند سلول‌های بنیادی همچون تجهیزات و ادوات پیوند، ارائه خدمات بانک خون بند ناف به روش فرا دقیق- فراسریع فعالیت می‌کنند توانسته‌اند بخش قابل توجهی از نیاز‌های فناورانه کشور در این حوزه را تامین کنند.

با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه برای توسعه فناوری پیوند سلول‌های بنیادی و نجات بیماران، ضمن مسدود شدن راه خروج ارز از کشور به واسطه هزینه‌های هنگفت درمان خارج از کشور یا تجهیزات این حوزه، زمینه برای معرفی ایران به عنوان یکی از کشور‌های پیشرو و موفق در حوزه پژوهش‌ها و فناوری‌های سلول‌های بنیادی فراهم شده است.

طبق گفته امیرعلی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در سال ۱۳۹۲ تنها دو شرکت فعال دانش‌بنیان در حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی مشغول به کار بودند، این رقم در سال‌های بعد با توجه به بهبود قوانین و سیاست‌های تشویقی ستاد رشد قابل توجهی داشته و تا پایان شهریور ۱۳۹۹ به ۱۶۰ شرکت افزایش یافت. با قانونمند شدن بحث تولید در این حوزه، تعداد افراد علاقه‌مند به تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان که به پیمودن مسیر‌های قانونی امیدوار شده بودند، افزایش یافت و در سال‎‌های اخیر شاهد جهش چند برابری تعداد شرکت‌ها در این حوزه بودیم.

همچنین در زمینه فناوری و تحقیقات سلول‌های بنیادی ایران جزء ۱۰ کشور برتر جهان محسوب می‌شود و محققان ایرانی توانسته اند پیشرفت‌های خوبی را در این زمینه داشته باشند. می‌توان گفت؛ ایران پیشتازترین کشور اسلامی در حوزه سلول‌های بنیادی است و این موضوع بر توانمندی سرآمدان علمی کشور صحه می‌گذارد. از نظر تولید علم در حوزه سلول‌های بنیادی هم جایگاه ایران بسیار قابل قبول است و در کنار کشور‌هایی ایستاده‌ایم که روزی تنها قدرتمندان این حوزه علمی بودند. اما با تلاش‌های صورت گرفته در زیست‌بوم فناوری و نوآوری کاری کردیم که به لیست کشور‌های دارای این فناوری پیوستیم و امروز ایران یکی از نامداران سلول‌های بنیادی در دنیا است.

همچنین وی یادآور شده بود که این ستاد در چهار سال اخیر از ۱۰ مرکز علمی کشور برای راه اندازی مرکز جامع حمایت کرده است. هم اکنون این مراکز در دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شیراز، مشهد، یزد، کرمان، ایران، تبریز و پژوهشگاه رویان فعال و عملیات اجرایی این مراکز در دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه نیز در دست اجرا است.