استفاده از سلول‌های بنیادی برای دارورسانی به بافت‌های آسیب‌دیده از کووید-۱۹
به گزارش« نبض فناوری» با شیوع بیماری کروناویروس (COVID-19)، جهان با چالش بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. با توجه به فقدان درمان مناسب برای این بیماری، توسعه درمان‌های مؤثر به جای رویکردهای حمایتی، بسیار مهم است.
سلول‌های اپیتلیالی و مزانشیمی مشتق از پرده آمنیون (پرده آمنیوتیک درونی ترین لایه کیسه آب جنینی است که در طول دوره بارداری جنین درون آن رشد می کند)، در درمان انواع بیماری‌ها کاربردهای بسیاری دارند. این سلول‌ها و مولکول‌های ترشح‌شده از آن‌ها، به‌ویژه در درمان بیماری‌های التهابی و همچنین درمان سرطان، پتانسیل بالایی از خود نشان داده اند. یکی از کاربردهای درمانی این سلول‌ها، استفاده به‌عنوان حامل داروهای ضد سرطان است.
علاوه بر ریه، که هدف اصلی ویروس سارس کوو-۲ است، قلب، کلیه، سیستم عصبی و دستگاه گوارش نیز تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار می‌گیرند. بنابراین، کارایی هدف قرار دادن این اندام‌ها از طریق مسیرهای مختلف تحویل سلول‌های بنیادی مزانشیمی و اگزوزوم‌های آن‌ها، باید ارزیابی شود تا از تجویز ایمن و مؤثر سلول‌های بنیادی مزانشیمی در درمان کووید-۱۹ اطمینان حاصل شود.
باتوجه به این موضوع، پژوهشگران با انجام یک مطالعه مروری، مکانیسم‌های درمانی پیشنهادی و مسیرهای تحویل سلول‌های بنیادی مزانشیمی و اگزوزوم‌های آن‌ها به اندام‌های آسیب‌دیده در بیماری کووید-۱۹ را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج این مطالعه نشان داد که این سلول‌های بنیادی می‌توانند داروی «آبراکسان» را در خود ذخیره کرده و سپس آن را آزاد کنند. بررسی‌ها حاکی از این بود که داروی آبراکسان اثر سمیت بر سلول‌های بنیادی مزانشیمی ندارد. همچنین این سلول‌ها در فواصل زمانی یک، دو، سه و هفت روز، مقادیر مشخصی از داروی آبراکسان را آزاد می‌کنند که باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود. این نتایج نشان می‌دهد این روش درمانی برای آزادسازی کنترل‌شده دارو، در محل تومور از بازدهی بالایی برخوردار است.
با توجه به ویژگی منحصر به فرد ضدالتهاب بودن این سلول‌ها، می‌توان از آن‌ها برای درمان بیماری‌های التهابی مثل بیماری کرونا استفاده کرد. با توجه به عدم وجود درمان مناسب برای کووید-۱۹، توسعه درمان‌های موثر به جای روش‌های حمایتی بسیار مهم است.
نتایج این مطالعه نشان داد که سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs)، از طریق مهار یا تعدیل فرآیندهای بیماری‌زایی بیماری کووید-۱۹ دارای پتانسیل درمانی هستند. سلول‌های بنیادی مزانشیمی و اگزوزوم‌های آن‌ها با کنترل ایمنی با واسطه سلولی و آزادسازی سیتوکین‌های ضدالتهاب، در تعدیل سیستم ایمنی شرکت می‌کنند.
علاوه بر این، آن‌ها نارسایی عملکرد سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) را ترمیم می‌کنند، ترشح مایع آلوئولار را افزایش می‌دهند و احتمال انعقاد خون را کاهش می‌دهند. علاوه بر ریه، که هدف اولیه SARS-CoV-2 است، قلب، کلیه، سیستم عصبی و دستگاه گوارش نیز تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار دارند.
سلول‌های بنیادی مزانشیمی و مولکول‌های ترشح‌شده آن‌ها، می‌توانند واکنش‌های سیستم ایمنی را در شرایط شدید و به دنبال آن عفونت و سایر موقعیت‌های شدید ریوی، که با فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی همراه است، تعدیل کنند. ترشح آن‌ها همچنین می‌تواند فیبروز بافت ریه و تجمع مایع آلوئولی در کیسه‌های هوایی را در مدل‌های بالینی و پیش بالینی سندرم زجر تنفسی حاد مهار کند.
به گفته پژوهشگران این مطالعه، با این وجود تنها چند گزارش در مورد استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی در درمان کووید-19 وجود دارد و مطالعات بیشتری در مورد مکانیسم‌های مربوط به اثرات درمانی سلول‌های بنیادی مزانشیمی در کووید-19 شدید مورد نیاز است.
در انجام این مطالعه الهام جمشیدی، امیرحسام باباجانی، پگاه سلطانی و حسن نیک‌نژاد؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی قابلیت برداشت و رهاسازی نانوداروی آبراکسان در سلول‌های اپیتلیالی پرده آمنیون انسانی جهت طراحی یک سیستم دارورسانی ضد سرطان» در مجله Stem Cell Reviews and Reports منتشر شده است.
