چرا کشورهای مختلف به دنبال هوش مصنوعی «بومی» هستند؟

به گزارش «نبض فناوری»، در سالهای اخیر، توسعه هوش مصنوعی به یکی از مهمترین محورهای رقابتی در سطح جهانی تبدیل شده است. با این حال، رقابت در این حوزه تنها به ساخت مدلهای پیشرفتهتر محدود نمیشود و کشورهای مختلف در تلاشند تا مدلهای بومی خودشان را داشته باشند.
تدبیری که در کشورهای مختلف از جمله ایران در دستور کار قرار دارد و به این منظور، بودجههای کلانی در نظر گرفته میشود تا صرف زیرساختهای مورد نیاز هوش مصنوعی شده و به کمک آن، مدل بومی طراحی و تولید شود.
اقدامی که دلایل استراتژیک و فناورانه متعددی دارد که در ادامه برخی از شاخصترین هایشان را مرور خواهیم کرد:
۱. محدودیتهای زیرساختی و منابع:
بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه، با محدودیتهایی در زمینه زیرساختهای پردازشی و سختافزارهای پیشرفته مواجه هستند. توسعه مدلهای پیچیده مانند GPT-۴ یا Gemini نیازمند سرمایهگذاریهای هنگفتی در زمینه مراکز داده، پردازش ابری و خرید سختافزارهای خاص (مثل هزاران GPU) است که برای اکثر این کشورها دستنیافتنی است. از این رو، آنها به دنبال توسعه مدلهای کوچکتر و بومی هستند که بتوانند با دادههای داخلی و منابع موجود بهینهسازی شوند.
۲. نیاز به استقلال فناورانه:
کشورهایی که به دنبال حفظ امنیت اطلاعات و استقلال فناورانه هستند، نمیتوانند به طور کامل به مدلهای هوش مصنوعی غربی وابسته باشند. استفاده از مدلهای خارجی، به ویژه آنهایی که در دست غولهای فناوری مانند گوگل، مایکروسافت و آمازون است، باعث ایجاد وابستگی به کشورهای دیگر و نگرانیهای امنیتی میشود. به همین دلیل، کشورهای مختلف به توسعه مدلهای بومی خود توجه دارند تا بتوانند کنترل بیشتری بر روی فناوریهای کلیدی خود داشته باشند و در تصمیمگیریهای فناوری در سطح جهانی مستقلتر عمل کنند.
۳. تجارت هوش مصنوعی:
یکی از دلایل دیگر که باعث شده کشورهای مختلف به سمت مدلهای بومی هوش مصنوعی بروند، سهم بردن از بازار تجاری این فناوری است. درست است که رقابت با شرکتهایی مانند مایکروسافت، آمازون و گوگل که علاوه بر توسعه مدلهای هوش مصنوعی، در حال سرمایهگذاری گسترده در زمینه خدمات پردازش ابری هوش مصنوعی هستند، ناشدنی است، اما هوش مصنوعی دریچهای تازه به روی جهانیان گشوده که میتوان به کمکش در بسیاری از حوزهها تحول رقم زد و از این تحول به سود رسید و با حضور در بازار خرد هوش مصنوعی هم به سودی قابل توجه رسید.
۴. نیاز به مدلهای بومی برای حوزههای خاص:
کشورهای مختلف بهدلیل نیازهای خاص خود، در حال توسعه مدلهای بومی هستند تا در بهینهسازی صنایع یا کاربردهای خاص به کمکشان بیاید. مثلا:
◀ عربستان سعودی: این کشور به دلیل اهمیت بالای صنعت نفت، در حال ایجاد زیرساختهای هوش مصنوعی در زیرمجموعه شرکت نفتی خود یعنی آرامکو است تا مدلهایی بر اساس نیازهای این صنعت بسازد و فرآیندهای مربوط به استخراج و مدیریت منابع نفتی را بهینهسازی کند.
◀ چین: با توجه به اینکه شرکتهایی مانند علی بابا در زمره غولهای بازار تجارت الکترونیک جهان قرار دارند و با شرکتهای جهانی مانند آمازون و ایبی رقابت میکنند، هوش مصنوعی نیاز جدی آنهاست تا در رقابت باقی بمانند و یا بیشتر، به کمک آن، به رشد بیشتر برسند.
◀ روسیه: مسائل امنیتی و نظامی برای روسیه از اهمیت زیادی برخوردار است و به همین دلیل در حال توسعه مدلهایی برای این حوزهها است تا بتواند نیازهای امنیتی و دفاعی خود را پوشش دهد.
◀ ایران: در ایران، به دلیل چالشهایی مانند تورم و پیچیدگیهای قوانین، تلاش برای ایجاد نسخهای بومی از هوش مصنوعی در حال انجام است. این کشور بهویژه در حال ساخت دستیارهای هوش مصنوعی برای بهینهسازی عملکرد دستگاههای دولتی مانند رئیسجمهور و وزرا است.
آینده کشورها در استفاده از هوش مصنوعی
آینده هوش مصنوعی به مانند همه فناوریهای دیگر، تا حد زیادی نامعلوم است، اما سمت و سوی سرمایهگذاری صورت گرفته نشان از آن دارد که به زودی شاهد تقسیم بندی کشورها به چند دسته کلی در این حوزه هستیم؛ دسته بندیای که برخی کشورها را به توسعه مدلهای بومی و قرار گرفتن در یک دسته میانه ترغیب کرده است.
کشورهایی که بازار جهانی را هدف قرار دادهاند: این کشورها به دنبال توسعه مدلهای عمومی و قدرتمند برای رقابت با دیگر بازیگران جهانی هستند و مدلهایی مشابه به GPT-۴ یا Gemini را به عنوان رقیب جهانی توسعه میدهند. آمریکا در این دسته قرار دارد و ظاهرا چین و اتحادیه اروپا هم این هدف را نشانه رفته اند.
کشورهایی که بازار داخلی خود را هدف قرار دادهاند: این کشورها بیشتر به دنبال مدلهای بومی برای استفاده داخلی و بهینهسازی صنایع و خدمات هستند. آنها نمیخواهند در رقابتهای جهانی شرکت کنند، بلکه بر نیازهای داخلی و محلی تمرکز دارند. چین در حال حاضر در صدر کشورهای این دسته قرار دارد، اما ظاهرا برای تغییر وضعیتش، در تلاش است.
کشورهایی که به دنبال هوش مصنوعی برای مصارف خاص خود هستند: این کشورها به هوش مصنوعی بهعنوان ابزاری برای حل مشکلات خاص خود نگاه میکنند و مدلهایی را توسعه میدهند که بهطور خاص در صنایع یا بخشهای خاصی از کشور کاربرد داشته باشد، مانند حوزههای نظامی، انرژی، گردشگری و... .
کشورهایی که خواب هستند: البته این تعبیر ممکن است کمی تند و حتی تا حدی غیرمنصفانه به نظر برسد، اما بعید است احتیاجات همه کشورها با مدلهای جهانی هوش مصنوعی رفع شود و نیازمند نسخه بومی خود در هیچ حوزهای نباشند. نیازی که بی توجهی به آن، دستهای از کشورها را شکل میدهد که صرفا مصرف کننده این فناوری تازه خواهند بودند.