ضرورت بازنگری در ایمنی و مدیریت بحران با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
به گزارش «نبض فناوری»، با کمال تأسف و اندوه، روز گذشته شاهد وقوع حادثه‌ای تلخ در بندر شهید رجائی، یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری ایران، بودیم که تا این لحظه به جان باختن چند ده تن و مصدومیت چند صد نفر منجر شده است. فاجعه‌ای که قلب همگان را به درد آورده و در پی آن، فردا در سراسر کشورمان عزای عمومی اعلام شده‌است.
رویدادی که ضمن عرض تسلیت به خانواده‌های داغدیده آن و همچنین آرزوی سلامتی و بهبودی عاجل برای مصدومان و مجروحانش، به جهاتی قابل تامل است، با این یادآوری که بایستی از هرگونه گمانه‌زنی درباره علل وقوع این حادثه پرهیز کرد و بررسی دلایل این فاجعه را به نهاد‌های مسئول واگذار نمود چراکه دامن زدن به شایعات و گزارش‌های تایید نشده، آفت مدیریت بحران است.
ضعف‌های ایمنی و ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
این حادثه بار دیگر سؤالات جدی درباره وضعیت ایمنی زیرساخت‌های حیاتی کشور، به‌ویژه در بنادر، مطرح کرده است. بندر شهید رجائی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تجارت دریایی ایران، باید به سیستم‌های پیشرفته پایش و پیشگیری از حوادث مجهز باشد.
فناوری‌های نوین، از جمله حسگر‌های هوشمند برای تشخیص نشت گاز یا افزایش دما، سیستم‌های نظارتی مبتنی بر اینترنت اشیا (IoT) و الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای پیش‌بینی حوادث، می‌توانند نقش کلیدی در پیشگیری از چنین فاجعه‌هایی ایفا کنند.
با این حال، مشخص نیست که آیا این بندر از چنین فناوری‌هایی بهره‌مند بوده است یا خیر. فقدان این سیستم‌ها، اگر در گزارش‌های نهایی به تایید برسد، نشانه‌ای از ضعف جدی در زیرساخت‌های ایمنی است که باید هرچه با برنامه‌ای جامع و در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف شود.
چالش‌های مدیریت بحران و تکرار حریق
یکی از نکات نگران‌کننده در این حادثه، ضعف‌های آشکار در مدیریت بحران پس از وقوع انفجار است. گزارش‌هایی که امروز منتشر شده‌اند، حاکی از آن است که حریق بار دیگر در بخش دیگری از بندر آغاز شده است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده ضعف دیگری باشد که فارغ از ضعف در پیشگیری از حوادث و در فاز مقابله با بحران با آن مواجهیم.
به عبارت بهتر، در صورت صحت گزارش فوق، با شکل گیری بحرانی دیگر در دل بحران قبلی مواجه شده‌ایم که به هیچ عنوان قابل قبول نیست، چراکه مسئولان پرشمار در محل رویداد حضور دارند و انتظار می‌رود که یکی از تدابیری که به قید سرعت به اجرا درآمده باشد، جلوگیری از گسترش بحران و تکرار آن، ولو در ابعاد کوچک باشد.
فناوری‌های پیشرفته مانند پهپاد‌های مجهز به دوربین‌های حرارتی، ربات‌های آتش‌نشان و سیستم‌های اطفای حریق خودکار، می‌توانند در مهار سریع آتش و جلوگیری از گسترش آن مؤثر باشند. نبود یا استفاده ناکافی از این فناوری‌ها در مدیریت بحران، سؤالات جدی‌ای را درباره آمادگی بندر برای مقابله با حوادث ایجاد می‌کند.
هشدار وزارت بهداشت و نگرانی از عدم رعایت اصول ایمنی
از دیگر نکات قابل تامل در این غائله دردناک این است که در پی بروز انفجار و حریق و به این دلیل که ماده سوختنی خطرناکی در کانون ماجرا وجود داشته، وزارت بهداشت با انتشار اطلاعیه‌ای، نسبت به احتمال مسمومیت هوا در نتیجه دود ناشی از انفجار و آتش‌سوزی هشدار داد و توصیه‌هایی برای حفاظت از سلامت عمومی ارائه کرد.
این در حالی است که به روایت تصاویر و ویدئو‌های مخابره‌شده از محل حادثه، به نظر می‌رسد که افراد حاضر در محل، از جمله نیرو‌های امدادی، با کمترین رعایت اصول ایمنی در منطقه حضور دارند و به فعالیت مشغول هستند. فقدان تجهیزاتی که می‌تواند عواقبی نگران کننده به دنبال داشته باشد و اثبات دیگری بر ضعف‌های اساسی در مدیریت بحران است.
نقصی عجیب و سوال برانگیز که اگر وجود نمی‌داشت، احتمالا یکی از نخستین اقدام‌ها در مدیریت این بحران، به کارگیری سامانه‌های پایش و سنجش هوا در محل حادثه بود تا مبادا آثار تلخ این رویداد وسعت بگیرد و سلامت افرادی که برای کمک به مجروحان و مصدومان، اطفای حریق، مهار بحران، تامین امنیت و رمزگشایی از چرایی شکل گیری حادثه هولناک رقم خورده هستند، به خطر بیافتد.
درس‌هایی برای آینده و عبور از این تراژدی
این رویداد تلخ که به جان باختن شماری از هم‌وطنانمان و مصدومیت عده زیادی منجر شده، داغی است که به این زودی سرد نخواهد شد و آثار شومش تا مدت‌ها برجای خواهد ماند، اما اگر قصد عبور از این تراژدی تلخ را داشته باشیم، ناگزیر از اتخاذ تدابیری ویژه هستیم که دست بر قضا فناوری در آن سهمی ویژه دارد.
ضروری‌ست که در بازسازی بندر شهید رجائی و همچنین برای ارتقا ایمنی در دیگر بنادر کشور، چارچوب‌های محکم ایمنی طراحی و اجرا شود و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در پایش و پیشگیری از حوادث و همچنین در مدیریت بحران، در دستور کارمان قرار گیرد. فناوری‌هایی که اگرچه ممکن است گران باشند، اما جلوگیری از بروز این فجایع، قطعا ارزشش بیش از اینهاست.
به عبارت بهتر، به کارگیری فناوری در این امور، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. باید با جدیت تمام از تکرار چنین فاجعه‌هایی جلوگیری کنیم و ایمنی زیرساخت‌های حیاتی کشور را به سطحی برسانیم که دیگر شاهد چنین حوادث دردناکی نباشیم.
