شرایط جذب پژوهشگر در دوره های پسادکتری چیست؟
یکی از مسیرهای پیش رو جهت بهره‌مندی از توانمندی‌های دانش‌آموختگان در فعالیت‌های پژوهشی و فناوری در دانشگاه‌ها، ادامه فعالیت‌های پژوهشی و فناوری در قالب دوره تخصصی پسادکترا در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهش و فناوری است که در این زمینه در روزهای گذشته آئین نامه ای تدوین و از سوی وزیر علوم به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مؤسسات وابسته به وزارت علوم ابلاغ شد.
از آن‌جا که پژوهشگران پسادکترا از تجربه کافی برای انجام پژوهش برخوردار هستند، به طور موثر می توانند در انجام پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز کشور مشارکت کنند. به همین دلیل برای بهره‌گیری بیشتر از توانمندی‌های دانش‌آموختگان دکتری، آیین‌نامه پذیرش پژوهشگران پسا دکتری توسط وزیر علوم تدوین و ابلاغ شد.
آیین‌نامه پذیرش پژوهشگران پسادکتری با هدف توسعه پژوهش‌های کیفی و کاربردی و بهره‌گیری بیشتر از توانمندی علمی و تخصصی دانش‌آموختگان دکتری در طرح‌های پژوهشی و فناورانه ماموریت‌گرا و کاربردی به تصویب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری رسید. این آیین‌نامه دهم دی‌ماه ۱۳۹۹ برای اجرا به کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مؤسسات وابسته به وزارت متبوع ابلاغ شد.
دوره پسادکتری یا پست‌داک؛ دورهای پژوهشی رسمی با برنامه‌ای مدون است که پژوهشگران پس از اخذ درجه دکترای تخصصی، به طور تمام‌وقت با زمان معین حداقل یک‌سال و حداکثر سه سال، برای مشارکت در اجرای پروژه‌های مصوب و تقاضامحور موسسه و ارتقای مهارت‌های تخصصی، تحت نظر استاد میزبان در موسسه‌های پذیرنده، می توانند آن را طی کنند. این دوره اگرچه رسمی است ولی جزو مقاطع رسمی تحصیلی محسوب نمی‌شود.
هدف از برگزاری دوره‌های پسادکتری؛ تامین منابع انسانی پژوهشگر موردنیاز موسسه‌ها، ارتقا توانمندی و مهارت‌های تخصصی پژوهشگران و دانش‌آموختگان مقطع تحصیلی، ایجاد انگیزه و کمک به توان اجرایی اعضای هیات‌علمی موسسه و استفاده حداکثری از امکانات موسسه برای انجام تحقیقات کاربردی و اجرای طرح‌های تقاضامحور است.
فردی که به عنوان پژوهشگر پسادکترا متقاضی می‌شود، باید دارای مدرک تخصصی مورد تایید وزارت علوم و حسب مورد وزارت بهداشت در زمینه تخصصی مورد تقاضا باشد و با درجه خیلی خوب و بالاتر از رساله دکتری خود دفاع کرده باشد. از تاریخ دانش‌آموختگی دکترای فرد متقاضی نباید بیش از پنج سال گذشته باشد و سن او نباید بیش از ۴۰ سال باشد. پسران متقاضی این طرح نباید مشکل نظام‌وظیفه داشته باشند و دانش‌آموختگان ممتاز مقطع دکتری و دارای تجربه قبلی در دورهای پسا دکتری و همچنین اعضای بنیاد ملی نخبگان، برندگان جوایز خوارزمی، فارابی و رازی در اولویت قرار دارند.
پژوهشگر دوره پسادکتری باید هرگونه فعالیت تعیین‌شده در پروپوزال تصویب‌شده را با هماهنگی و تایید استاد میزبان انجام دهد، برای پیش‌برد پروپوزال مصوب، پیشنهادهای نوآورانه ارائه کند. آماده‌سازی و انتشار گزارش‌های پیشرفت طرح برای منابع تامین‌کننده اعتبار پروپوزال، به عهده پژوهشگر پسادکترا است. همچنین در پیگیری امور مالی و اعتبارات پروپوزال در دست اجرا، امور تجاری‌سازی، ثبت اختراع، دریافت پروانه اختراع، تدوین مقالات، کتب و دستاوردهای پژوهشی، مشارکت کند. میزان حق‌الزحمه پژوهشگر پسادکترا توسط هیئت امنای موسسه تعیین می‌شود و این دوره بنا به نیاز موسسه و تامین اعتبار مالی حداقل یک سال و قابل تمدید تا سه سال است.
استاد میزبان از طریق «طرح‌های پژوهش و فناوری کارفرمائی» اقدام به جذب منابع مالی و گرنت‌های پژوهش و فناوری از مجموعه‌های خارج از موسسه می‌کند. این طرح‌ها شامل قراردادهای ارتباط جامعه و صنعت، گرنت‌های تخصیصی صندوق‌های حمایتی پژوهش و فناوری همچون صندوق حمایت از پژوهشگران یا فناوران، طح‌های حمایتی وزارت و سایر دستگاه‌ها، طرح‌های پژوهش و فناوری بین‌المللی یا سایر طرح‌های حمایتی بیرون از دانشگاه مثل وقف و کمک‌های مالی پژوهش و فناوری هستند.
استاد میزبان در موسسه باید در سه سال پیش از زمان تقاضای پژوهشگر پسادکترا، پایه استحقاقی سالیانه را دریافت کرده باشد. همچنین حداقل یک طرح پژوهش و فناوری کارفرمایی فعال همراه با اعتبارات کافی برای پرداخت حق‌الزحمه پژوهشگر پسا دکترا داشته باشد. انتخاب پژوهشگر پسادکتری توسط استاد میزبان انجام می‌گیرد ولی تایید نهایی آن با موسسه است. تعداد پژوهشگران پسادکتری هر استاد میزبان متناسب با تعداد و منابع اعتباری پیش‌بینی شده در طرح‌های پژوهش و فناوری کارفرمایی و با تایید و تشخیص موسسه، تعیین می‌شود.
موسساتی که دوره‌های پسادکتری را برگزار می‌کنند باید در رشته تخصصی پژوهشگر پسادکتری، دوره تحصیلات تکمیلی فعال، گروه‌های پژوهشی و امکانات لازم را مرتبط داشته باشد. این موسسه‌ها باید ضوابط و مقررات عملکردی، الزامات حقوقی و ضوابط قانونی را برای انتخاب و حضور پژوهشگر پسادکتری را رعایت کنند. استفاده از «پژوهشگر پسادکترا» برای تدریس در موسسه و دادن تعهد استخدامی به پژوهشگر ممنوع است. همچنین موسسه نباید از پژوهشگران پسادکترا در پیش‌برد امور اجرایی اداری موسسه استفاده کند.موضوعات پیشنهاده (پروپوزال) در این طرح باید تقاضامحور، کاربردی و در راستای توسعه مرزهای دانش و موضوعات اولویت‌دار جامعه باشد و دستاوردهای دوره باید به صورت شفاف و قابل سنجش در پیشنهاده پژوهش مشخص شود. همچنین پیشنهاده پسادکتری باید در چارچوب طرح پژوهشی تقاضامحور و در پیوند با ماموریت‌های موسسه باشد.
نظارت برحسن اجرای این طرح در موسسه به عهده رییس موسسه و در سطح ملی، براساس گزارش سالانه ارائه‌شده توسط دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی، به عهده معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم است.
