کاوشگر فینیکس در چنین روزی روی مریخ فرود آمد
به گزارش «نبض فناوری»، در تاریخ ۲۵ می سال ۲۰۰۸، کاوشگر فینیکس پس از سپری کردن سفری ۹ ماهه از زمان جدا شدن از زمین در چهارم آگوست ۲۰۰۷ جو مریخ را شکافت و به‌عنوان نخستین فرودگر سطح‌نشین در قطب شمالی سیاره سرخ به زمین نشست. فینیکس با لمس آب مریخ و نمونه‌برداری از آن با بازوی رباتیکی حفاری‌کننده خود برای اولین بار تاریخ را به نام خود ثبت کرد و در طول اقامت خود روی این سیاره موفق به گردآوری حجم بی‌سابقه‌ای از اطلاعات جالب درباره مریخ شد.
تولد کاوشگر فینیکس
نام این کاوشگر از آن جهت فینیکس انتخاب شد که طراحان، آن را با استفاده از کالبد فرودگر مارس سوروایور ۲۰۰۱ آن را ساختند. بخشی لغو شده از مأموریت مارس سوروایور ۲۰۰۱ بررسی و بازسازی برنامه اکتشافی مریخ با هدف تجزیه و تحلیل دقیق کانی‌شناسی سطح سیاره سرخ از مدار و اندازه‌گیری محیط تابش آن در طول مدت سه سال بود. مارس سوروایور ۲۰۰۱ برای مطالعه شیمی خاک و اتمسفر همچنین تابش سطحی مریخ تجهیز شده و دارای یک مریخ‌نورد بود.
قرار بود مریخ‌نورد مارس سوروایور ۲۰۰۱ پس از نشستن فرودگر روی سطح مریخ آن را ترک کند و با استفاده از فرامین دریافتی از سطح زمین کنترل شود. دوربین‌های این فرودگر برای تجزیه‌وتحلیل زمین‌شناسی و کمک به برنامه‌ریزی برای عملیات اولیه برای پیمایش مریخ‌نورد طراحی شده بود. با این حال شکست در مأموریت مارس سوروایور ۹۸ که برای بررسی وضعیت آب‌وهوای مریخ، آب و منابع آب، دی‌اکسید کربن، جو و رفتار جوی، هوا و تغییرات آب‌وهوایی در این سیاره پرتاب شده بود، باعث شد که مأموریت مارس سوروایور ۲۰۰۱ در سال ۲۰۰۰ لغو و بدنه فرودگر تحت شرایط کنترل‌شده زیست‌محیطی در انباری محافظت‌شده نگهداری شود.
سرانجام در آگوست سال ۲۰۰۳ ناسا کاوشگر فینیکس را برای فرود در دشت‌های شمالی مریخ در می ۲۰۰۸ انتخاب کرد که وارث ابزارهای دقیق و پیشرفته فرودگر مارس سوروایور ۲۰۰۱ بود. فینیکس، فونیکس یا ققنوس نام پرنده‌ای افسانه‌ای است که در پایان عمر آتش می‌گیرد و از خاکستر آن ققنوسی دیگر متولد می‌شود.
فعالیت کاوشگر فینیکس
فینیکس که موفق به تبدیل ناممکن به ممکن شد؛ با هزینه‌ای بالغ بر ۳۸۶ میلیون دلار توسط آزمایشگاه مطالعات ماه و سیارات (LPL) دانشگاه آریزونا ایده‌پردازی، ارائه و مدیریت شد. این کاوشگر در طول عمر خود توانست چشم بشر را به شگفتی‌های بسیاری از سیاره سرخ باز کند و اطلاعات ارزشمند و مفیدی از مریخ ارائه دهد. طراحی و ارسال فینیکس برداشتن گامی مهم برای ایجاد امید درباره کشف گذشته قابل سکونت مریخ و پشتیبانی احتمالی این سیاره از حیات زنده به حساب می‌آید.
فینیکس در جستجوی تاریخ آب و محیط‌های مناسب برای حیات زیستی در مرز خاک و یخ مریخ، زمین‌شناسی سیاره سرخ و گشودن باب صحبت درباره تغییرات آب‌وهوایی گذشته قدم به مریخ گذاشت. این کاوشگر با استفاده از آزمایشات شیمیایی، ابزار تجزیه و تحلیل گاز حرارتی و تکامل یافته ناسا (TEGA)، میکروسکوپ، کاوشگر رسانایی و دوربین خاک مریخ را مطالعه کرد و با فعالیت بازوی روباتیک خود موفق به عبور از لایه‌های سطحی خاک و رسیدن به آب‌های یخ‌زده سیاره سرخ شد.
فینیکس در طول مدت فعالیت خود وجود تکه‌های رسوبات گسترده یخ‌های زیرزمینی را که توسط ادیسه شناسایی شده بود، تأیید و بررسی کرد و وجود ماده‌ای معدنی به نام کربنات‌کلسیم که گهگاه موجب ذوب‌شدن یخ‌ها می‌شدند را شناسایی کرد؛ همچنین ویژگی‌های شیمیایی خاک برای قابلیت سکونت ریز اندامگان کشف کرد و شاهد ریزش برف در سیاره سرخ بود؛ هرچند این برف‌ها به دلیل فشار کم هوای سیاره قبل از رسیدن به سطح آن تبخیر می‌شدند. دانشمندان بر این باورند که رسیدن آن‌ها به سطح مریخ غیرممکن نیست.
با این وجود بزرگترین شگفتی مأموریت فینیکس، کشف پر کلرات، یک ماده شیمیایی اکسیدکننده در زمین بود که برای بعضی از میکروب‌ها مواد غذایی به حساب می‌آید و برای بعضی دیگر به‌طور بالقوه سمی است. مدارک و شواهد به دست آمده از فینیکس بسیار غنی و ارزشمند است و بررسی‌ها روی آن علی‌رغم گذشت سال‌های طولانی، همچنان ادامه دارد.
مرگ کاوشگر فینیکس
فینیکس مأموریت سه ماهه خود را در آگوست ۲۰۰۸ با مطالعه یخ، خاک و جو مریخ به پایان رساند. مأموریت این فرودگر دو ماه دیگر و تا پیش از اینکه نور خورشید کاهش یابد و باعث شود انرژی لازم برای حفظ عملکرد آن تأمین نشود، تمدید شد. سرانجام پس از رسیدن مریخ به نقطه‌ای از مدار که تابش خورشید را در نقطه فرود فینیکس کم می‌کرد، این کاوشگر موفق به خواب زمستانی فرود رفت و بروز طوفان گردوغبار با مسدود کردن مسیر اندک تابش نور خورشید به صفحات خورشیدی تعبیه‌شده، آن را به کام مرگ کشاند.
هرچند ناسا هرگز از جستجو به دنبال فینیکس دست نکشید و همچنان سعی داشت از طریق مدارگرد ادیسه که همچنان در مدار مریخ در حال فعالیت است به دنبال وجود نشانه‌هایی از فینیکس گشت. سخت‌افزار این کاوشگر برای تحمل دمای سرد و منجمدکننده زمستان تاریک و یخ‌بندان سیاره سرخ طراحی نشده بود و سرانجام پس از جست‌وجوهای فراوان، سال ۲۰۱۰ تصویری از فینیکس آسیب‌دیده و مدفون در زیر خاک به دست آمد.
در نهایت، پایان مأموریت کاوشگر ارزشمند فینیکس در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰ به طور رسمی توسط ناسا اعلام شد.
منبع/ ایمنا
