چاپ اولین بار در ایران 5 قرن پیش از میلاد، توسط سلسله هخامنشیان به کار گرفته شد، که برای تایید فرمان‌های حکومتی و مهر‌های سلطنتیشان از چاپ استفاده می‌کردند. در اواخر قرن هفتم هجری در زمان سلطنت گیخاتوخان مغول، پسر آباقاخان (690-694ق) واژه چاپ به زبان فارسی راه پیدا کرد که آن هم مربوط به پول‌های کاغذی که به آن ها چاو یا کاو گفته می‌شد بود. این مقاله تاریخچه چاپ در ایران را به شما دوستداران صنعت چاپ، تشریح کرده، همچنین شما را با مجموعه تیم گرافیک ، تنها مرکز تخصصی طراحی و چاپ آشنا می‌کند.

آغاز صنعت چاپ

گفته می شود یهودیان فارسی زبان، علاقه بسیاری به چاپ (به خصوص چاپ کتاب) نسبت به سایر ایرانیان دارند و به اهمیت آن پی برده‌اند. برخی از افراد نیز آغاز صنعت چاپ کتاب در ایران را به دوره ایلخانان نسبت می‌دهند.

اولین کتاب چاپ شده

 قبل از نام بردن اولین کتاب‌های چاپ شده بهتر است بدانید، نظریه‌های متفاوتی در این رابطه وجود دارد. ما سعی داریم چندی از معروف‌ترین آن‌ها را به شما معرفی کنیم.

نخستین چاپخانه فارسی در هلند تاسیس شده است که در سال 1639 میلادی، 3 کتاب به خط و زبان فارسی به چاپ رسیده است. این کتاب‌ها در حیطه تبلیغ دین مسیحیت بوده و توسط مبلغان دین مسیحیت به چاپ رسیده اند.

بر اساس شواهد و مدارک موجود، نام اولین کتاب چاپ شده در ایران، زبور داوود(ساغموس) بوده که دارای 572 صفحه است، در سال 1638 میلادی به خط و زبان ارمنی در شهر جلفای اصفهان به دست کشیشان ارمنی به چاپ رسید.

حاکمان سلسله صفویان محیط آزاد و تشویق آمیزی برای ارمنیان فراهم کرده بودند، به همین سبب آن 0ها بیشتر از سایر اقوام ایرانی توانستند که چاپخانه هایی برای خود به پا کنند و به صورت آزادانه منابع و اصول دین مسیحیت را چاپ و منتشر کنند. ارمنیان جایگاه پانزدهم از نظر قدمت صنعت چاپ در میان اقوام جهان قرار دارند.

برخی ها نیز معتقدند که اولین کتاب چاپ شده در ایران، به کوشش میرزا زین العابدین تبریزی(پدر چاپ) در شهر تبریز به چاپ رسید که نام کتاب، رساله جهادیه بود.

در سال 1233 چاپخانه ای در تبریز بنا شد که زین العابدین تبریزی با حمایت عباس میرزای قاجار موسس آن بودند. بر اساس شواهد و مدارک موجود، نخستین کتاب چاپ و منتشر شده(1234) در این چاپخانه را می توان کتاب میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی که به جنگ های ایران و روس پرداخته است را نام ببریم.

اغلب کتاب هایی که به عنوان نخستین کتاب ها در ایران چاپ می شدند، در راستای کمک به اهداف دولت وقت انتشار می یافت و بخاطر همین در حوزه های تاریخی، ادبی، دینی و یا از جانب ترویج اصول بهداشتی، حیات مدنی و فرهنگ زندگی اجتماعی نگاشته می شد و به کار می رفت.

تحولات صنعت چاپ در ایران:

می توان درباره چاپ به سال های آغاز آفرینش اشاره کرد که انسان های نخستین در دیواره های غار تصاویری را اراِئه می دادند. نقاشی آنها نیز نوعی چاپ محسوب می شد که خیلی ابتدایی و ساده بودند. اما با گذشت زمان و پیشرفت بشر در همه جوانب زندگی، صنعت چاپ هم به تحولاتی عظیم و گسترده دست یافت.

در بخشی از تحولات آن می توان به مواد مورد استفاده در چاپ روزنامه، کتاب و همینطور تکنولوژی چاپ کتاب، اشاره کرد که با جنگ های ایران و روس در دوره عباس میرزای قاجار همراه شد.

تقریبا بعد از هفت سال پس از تاسیس چاپخانه تبریز، فتحعلی شاه میرزا زین العابدین تبریزی را به تهران برای تاسیس چاپخانه فراخواند تا صنعت چاپ را به این شهر ببرد.

چاپ سنگی و سربی

 شیوه ای از چاپ به نام چاپ سنگی وجود دارد که چند سال بعد از چاپ سربی در ایران رواج پیدا کرد، جعفر خان تبریزی برای یادگیری چاپ سنگی به مسکو فرستاده شد و هنگام بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی را با خود به تبریز آورد. اولین کتابی که به این شیوه به چاپ رسید ظاهر قرآنی دارد که توسط میرزا اسدلله در سال 1248 در شهر تبریز به چاپ رسید و بعد از سه سال او کتاب زاد المعاد را نیز به همین شیوه منتشر کرد. گفته می‌شود چاپ سنگی بر خط فارسی تاثیر گذاشت و تغییراتی در شیوه تحریری آن ایجاد کرد.

چاپ سربی در دوره قاجار، در زمان ناصر الدین شاه که پیش از چاپ سنگی در ایران مورد استفاده قرار می گرفت، مجددا رواج پیدا کرد.

چاپ در زمان تاسیس مدرسه دارالفنون

 یکی دیگر از عواملی که بر سیر تحول صنعت چاپ کتاب در ایران تاثیر زیادی گذاشت، تاسیس مدرسه دارالفنون بود. نیاز به انتشار کتاب‌های درسی سبب شد که در این مدرسه کارگاهی با نام دارالطباعه را به چاپ آثار استادان، منابع درسی دانش آموزان، و سایر کتاب های مورد نیاز اختصاص دهند. این چاپخانه تا سال 1300دایر بود و تقریبا 40 عنوان کتاب درسی در آن به چاپ رسید.

چاپ در دوران نهضت مشروطه

مردم به خواندن مطالب سیاسی و اجتماعی در دوره نهضت مشروطه به علت وجود خبر های داغ روز علاقه نشان دادند. به همین دلیل عناوین و شمارگان روزنامه ها گسترش یافت و این امر مسبب گسترش پیدا کردن چاپ کتاب و روزنامه ها در آن دوره شد.

چاپ ژلاتینی: برای تکثیر اعلامیه های پنهانی، شب نامه های سیاسی و نامه های سرگشاده از روش ژلاتینی استفاده می شد. به همین سبب چاپخانه ای کوچک و مخفیانه مخصوص چاپ ژلاتینی تاسیس شد.

 بزرگترین چاپخانه ایران

بعد از تشکیل مجلس اول، برای چاپ کتاب و روزنامه و مطالب اختصاصی مجلس، چاپخانه مجلس شورای ملی تاسیس و به سرعت گسترش یافت به طوری که بزرگترین چاپخانه ایران شد. همچنین بعد از استقرار مشروطیت چاپخانه شاهنشاهی که بسیار مجهز بود به سرپرستی عبدالله خان قاجار به پا شد.

تامین احتیاجات در زمینه چاپ

 در سال های 1307،1310 و 1317 با تاسیس دانشگاه تهران و نهاد های جدید آموزشی نیاز به چاپ برخی مطالب در مقیاس وسیع تر موجب تاسیس چندین چاپخانه دولتی مثل چاپخانه ارتش، چاپخانه دخانیات ایران، چاپخانه راه آهن، چاپخانه بانک ملی ایران و غیره حاصل نیاز به تامین احتیاجات بشر در صنعت چاپ بوده است.

تحول صنعت چاپ در ایران در زمان انقلاب اسلامی

چاپخانه ها در جریان انقلاب اسلامی(1367) یکی از مهم‌ترین و حساس ترین کانون های فعالیت بر ضد حکومت پهلوی به شمار می آمدند. بیش از 350 عنوان روزنامه در ایران از سال 1357 تا 1359 چاپ شد.

از سال 1357 به بعد به دلایل زیر رشد زیادی را در صنعت چاپ در ایران مشاهده کردیم:

• گسترش آموزش چاپ و افزایش عناوین کتاب و نشریه
• برداشته شدن ممیزی(جز در دوره های کوتاه)
• ورود تکنولوژی ها و تجهیزات جدید چاپ، به خصوص استفاده از رایانه و دستگاه های جدید
• گسترش پیدا کردن نهضت سواد آموزی و توسعه دانشگاه ها و آموزش عالی
• افزایش یافتن جمعیت و گسترش و تقویت صنف چاپ و صنف های وابسته

معرفی تنها مرکز تخصصی معروف و معتبر طراحی و چاپ ایران

مجموعه تیم گرافیک با بیش از 15 سال سابقه،  یک چاپخانه آنلاین را برای مشتریان خود فراهم کرده و محصولات خود را با ضمانت کمترین قیمت در کشور ارائه می کند. از این رو شما مشتریان گرامی می توانید سفارشات خود را به صورت آنلاین و حضوری ثبت سفارش کنید. کیفیت، قیمت، مشاوره رایگان، زمان دقیق آماده شدن محصول و برخورد حرفه‌ای پرسنل، جزء مهمترین اهداف سایت تیم گرافیک از لحظه ثبت سفارش مشتریان تا لحظه دریافت کالا است.