علت شیوع بیماری کبد چرب غیر الکلی در ایران چیست؟

به گزارش خبرنگار «نبض فناوری» بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) در چندین بیمار یک سیر خوش خیم دارد. با این حال، یک شکل جدی از این بیماری می‌تواند به نارسایی کبد، سیروز کبدی و کارسینوم سلول‌های کبدی تبدیل شود. در یک بررسی سیستماتیک که اخیرا انجام گرفت ۳۱ مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد کلی شرکت کنندگان در مطالعه حاضر ۴۱۹۷۱ نفر بود. شیوع کلی NAFLD در ایران ۳۳ ٪ بود. شیوع براساس جنسیت به ترتیب ۳۵% [CI: ۲۷-۴۳ ٪]و ۳۷ ٪ [CI: ۲۷-۴۷ ٪]در مردان و زنان بود. بر اساس نتایج این مطالعه، شیوع NAFLD در ایران نه تنها بالا است بلکه روند رو به رشدی نیز دارد. راهکار‌های موثر برای تغییر سبک زندگی، تغییر عادات غذایی و تشویق به فعالیت‌های بدنی در بین ایرانیان توصیه می‌شود. همچنین ارائه تست‌های غربالگری به ویژه در میان گروه‌های پرخطر بر تشخیص زودهنگام و کنترل NAFLD تاثیر بسزایی دارد.
مقدمه 
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یک چالش مهم برای سیستم‌های بهداشتی در سراسر جهان است و بخش مهمی از مشکلات کبدی را به خود اختصاص می‌دهد. با این حال، یک شکل جدی از این بیماری می‌تواند به نارسایی کبد، سیروز کبدی و کارسینوم کبدی (HCC) تبدیل شود. همچنین، NAFLD با شرایط خارج کبدی، یعنی دیابت نوع ۲، سندرم متابولیک، دیس لیپیدمی، بیماری‌های مزمن کلیوی، قلبی عروقی مرتبط است. داده‌های اخیر نشان داده است که NAFLD طی چند سال گذشته در سراسر جهان در حال افزایش بوده است که متعاقباً منجر به افزایش هزینه‌های اقتصادی برای سیستم‌های بهداشتی شده است. مصرف کربوهیدرات بالا و چربی بالا و رژیم غذایی نامناسب با شیوع NAFLD ارتباط مثبت دارد.
شیوع کلی NAFLD
بر اساس مدل تصادفی، شیوع کلی NAFLD در ایران ۳۳ درصد [CI: ۲۷-۳۹ درصد]، با I۲ = ۹۹.۷ درصد (۰۱/۰ > P) بود. شیوع به ترتیب ۳۵% [CI: ۲۷-۴۳ ٪]و ۳۷ ٪ [CI: ۲۷-۴۷ ٪]در مردان و زنان بود. شیوع NAFLD هم در بیماران چاق یا دارای اضافه وزن (۳۳ درصد) و هم در افراد غیر چاق (۳۲ درصد) مشاهده شد. با این حال، شیوع بر اساس سال انتشار متفاوت است، با مطالعات منتشر شده بین سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۵ شیوع ۳۳ درصدی، مطالعات منتشر شده بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ شیوع ۱۸ درصدی و مطالعات منتشر شده بین سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ شیوع بالاتری را گزارش کرده‌اند. از ۴۳ درصد فرد مبتلا با در نظر گرفتن مناطق جغرافیایی، مشاهده شد که شیوع NAFLD در غرب، شرق، شمال و جنوب ایران به ترتیب ۲، ۵۲، ۲۶ و ۳۴ درصد بود. علاوه بر این، محققان دریافتند که شیوع NAFLD در مطالعات با حجم نمونه کوچکتر (۳۹ ٪ در مطالعات با حجم نمونه ≤۱۰۰۰) در مقایسه با مطالعات با حجم نمونه بزرگتر (۲۰ ٪ در مطالعات با حجم نمونه بیش از ۱۰۰۰) بیشتر بود. علاوه بر این، شیوع NAFLD بر اساس روش جمع‌آوری داده‌ها متفاوت بود. مطالعات بر اساس بازدیدکنندگان بخش سرپایی (OPD) شیوع ۵۷ ٪ را گزارش کردند، در حالی که مطالعات مبتنی بر داده‌های بیمارستانی شیوع ۶۱ ٪ را گزارش کردند. مطالعات مبتنی بر مراکز بهداشت عمومی بیشترین شیوع NAFLD را با ۷۱ درصد گزارش کردند.

شیوع جهانی کبد چرب غیر الکلی
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یکی از علل اصلی بیماری کبد در سراسر جهان است. برآورد جهانی بروز NAFLD ۴۷ مورد در هر ۱۰۰۰ نفر است و در بین مردان بیشتر از زنان است. شیوع جهانی NAFLD در بین بزرگسالان ۳۲ درصد است و در بین مردان (۴۰ درصد) در مقایسه با زنان (۲۶ درصد) بیشتر است.

کبد چرب در نقاط مختلف در مقایسه با ایران
در مطالعه حاضر به بررسی شیوع NAFLD در ایران پرداخته شد. نتایج نشان داد که شیوع کلی این بیماری ۳۳ درصد با شیوع ۳۴ درصد در بزرگسالان و ۳۱ درصد در کودکان بود. در این راستا، شیوع NAFLD در ایران کمتر از شیلی (۳۹.۴%)، ۴۳ هند (۳۸.۶%)، ۴۴ کره جنوبی (۵۱.۴%)، ۴۵ و ترکیه (۴۸.۳%) است. همچنین در مقایسه با سایر مطالعات انجام شده در اسرائیل (۳۰%) ۴۸ و ایتالیا (۲۰%) ۴۹، شیوع NAFLD در ایران بیشتر بود. محققان فکر می‌کنند که این تفاوت در شیوع در بین کشور‌ها ممکن است به دلیل سبک زندگی، ویژگی‌های جمعیتی و خدمات بهداشتی مرتبط با درمان، و همچنین جمعیت‌ها و روش‌های مورد مطالعه برای تشخیص کبد چرب باشد.

همچنین نتایج نشان داد که سونوگرافی در ۸۴ درصد از مطالعات برای تشخیص NAFLD استفاده شده است. همچنین شیوع NAFLD بر اساس سونوگرافی ۳۲ درصد و سایر روش‌ها ۳۹ درصد بود. علاوه بر این، روش سونوگرافی غیر تهاجمی، دقیق، دقیق، بدون درد، در دسترس و ایمن برای همه بیماران گزارش شده است. در ایران، روش تشخیص اولتراسوند نیز به دلیل حساسیت و ویژگی بالا، آسان، معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر سبک زندگی در ایران تغییر کرده است و مردم کمتر تحرک پیدا کرده‌اند. همچنین مصرف نوشابه‌ها و شیرینی‌های گازدار، استفاده از غذا‌های چرب و فست فود‌ها در ایران رایج شده است که منجر به افزایش چشمگیر چاقی شده است که ممکن است روند افزایشی NAFLD در ایران را در سال‌های اخیر توجیه کند. حدود ۲۹ میلیون ایرانی از چاقی و اضافه وزن رنج می‌برند و ۸۵ درصد مردم در زمان انجام این مطالعه بی تحرک بوده‌اند.

کبد چرب و سبک زندگی در ایران
یافته‌های محققان نشان داد که شیوع NAFLD در افراد چاق و دارای اضافه وزن بیشتر بود که با یافته‌های سایر مطالعات مطابقت داشت. بنابراین، کنترل چاقی از طریق آموزش عمومی و اصلاح سبک زندگی می‌تواند معیار مناسبی باشد. یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که بیشترین شیوع NAFLD در غرب کشور با نرخ ۵۲ درصد مشاهده شد. استان‌های غربی ایران مهمترین منبع دامپروری و تولید گوشت قرمز هستند و مصرف آن‌ها نیز در این استان‌ها بسیار زیاد است. در این رابطه برخی محققان استدلال کردند که شیوع NAFLD ارتباط مثبتی با میزان مصرف گوشت قرمز دارد. علاوه بر این، چندین مطالعه گزارش کردند که مصرف گوشت قرمز با افزایش خطر ابتلا به NAFLD مرتبط است. گوشت قرمز می‌تواند چاقی را تسریع کند و در نتیجه افراد مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله NAFLD خواهند بود. بنابراین، تغییر در عادات غذایی و کاهش میزان مصرف گوشت قرمز ممکن است در کاهش شیوع NAFLD موثر باشد.
 در مطالعه حاضر، شیوع NAFLD در زنان بیشتر از مردان بود که با یافته‌های حاصل از مطالعات گذشته مطابقت دارد. شیوع بالای NAFLD در زنان را می‌توان به توزیع چربی، فیزیولوژی آن‌ها و هورمون‌های جنسی نسبت داد. در این رابطه، متخصصان تغذیه معتقدند که تغییرات هورمونی در زنان پس از یائسگی و کمبود هورمون‌های استروژن و پروژسترون باعث افزایش اشتها در زنان می‌شود که ممکن است به چاقی منجر شود. همچنین چاقی بعد از بارداری در ایران فراگیر است.

پیش بینی‌ها در مورد شیوع NAFLD
بر اساس مطالعات مدل‌سازی ریاضی، بار NAFLD طی ۱۰ سال آینده در سراسر جهان به افزایش خود ادامه خواهد داد. پیش بینی می‌شود شیوع جهانی NAFLD تا سال ۲۰۴۰ به ۵۵.۴ درصد برسد. در این بین چین بیشترین افزایش کلی و نسبی در شیوع NAFLD را خواهد داشت، با تعداد تخمینی افراد مبتلا به NAFLD از ۲۴۳.۶۷ میلیون در سال ۲۰۱۶ به ۳۱۴.۵۸ میلیون در سال ۲۰۳۰ افزایش یافته است. در میان کشور‌های آسیایی مشخص شد که بیشترین شیوع NAFLD تلفیقی در ایران (۳۸.۰۷ درصد) و کمترین شیوع NAFLD تلفیقی مربوط به ژاپن (۲۲.۲۸ درصد) است. ایران بالاترین شیوع NAFLD (۴۰.۸ ٪) را دارد و پس از آن تایوان (۳۶.۱ ٪)، کره جنوبی (۳۴.۶ ٪) و چین (۳۲.۵ ٪) قرار دارند.