نقش مالکیت فکری در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان
به گزارش خبرنگار «نبض فناوری»، این روز، امسال با شعار «مالکیت فکری و اهداف توسعه پایدار: خلق آینده مشترک با نوآوری و خلاقیت» در پی برجسته کردن نقش اساسی دارایی‌های فکری، نوآوری و خلاقیت در دستیابی به اهداف توسعه پایدار است.
در گفتگو با میترا امین‌لو، مدیر کانون مدیریت دارایی‌های فکری، سهم مالکیت فکری در تحقق بخشی به اهداف توسعه پایدار را به بحث گذاشتیم، اینکه در رویکرد جدید این معاونت چقدر این مهم (توسعه پایدار) محل نظر است و چه برنامه‌هایی را برای تحقق آن در دستور کارشان دارند:
سال گذشته کانون پتنت به کانون مدیریت دارایی‌های فکری تغییر نام داد، چرا؟ چه چیزی کانون مدیریت فکری را از کانون پتنت متمایز می‌کند؟
ابتدای سال گذشته طی یک جریان تحول با تاکید معاون علمی رئیس جمهور، مساله مالکیت فکری امری فراتر اختراعات و ثبت در یک کشور خارجی خاص دانسته و مالکیت فکری به عنوان اهرمی برای تحقق اقتصاد دانش بنیان عنوان شد.
مالکیت فکری، چطور می‌تواند اهرمی برای تحقق اقتصاد دانش بنیان باشد؟ در این راستا، چه برنامه‌هایی در دستور کار این مجموعه قرار گرفت؟
برای برقراری نسبت بین مالکیت فکری و تحقق اقتصاد دانش بنیان ما یک بازآرایی ساختاری را کلید زدیم. در این راستا، ما چهار راهبرد اساسی را برای این مجموعه در دستور کار خود قرار دادیم؛ اولا اسم مجموعه از کانون پتنت به کانون مدیریت دارایی‌های فکری تغییر داده شد و در ثانی چهار راهبرد اساسی را سرلوحه کار خود قراردادیم.
نخست، بهینه سازی فضای اقتصادی یعنی باید مدیریت دارایی‌های فکری اهرمی برای تحقق اقتصاد دانش بنیان شود.
دوم، باز آرائی فضای تقنینی؛ واقعیت این است که یکی از بزرگترین مسائلی که در کشور در حوزه مالکیت فکری داریم، بحث قوانین است. قوانین ما در این حوزه محدود و همین میزان هم به حوزه حقوقی و قضایی منحصر است. ما قوانین اقتصادی و قوانین توسعه اکوسیستم و قوانین صنعتی برای مالکیت فکری نداریم. به خاطر همین مالکیت فکری از این حد بالاتر نمی‌آید. از این رو، کوشش ما این است که بحث مالکیت فکری در سایر قوانین تجاری گنجانده شود.
سوم، توسعه ساختار نهادی یا به تعبیری اکوسیستم سازی است. در این راهبرد معاونت علمی این نگاه را پیگیری می‌کند که این بازی، نگاه از منظر اکوسیستم است و هر سازمان و نهادی باید بخشی از این موضوع را پیش ببرد. در واقع، معاونت علمی می‌کوشد تا بخش‌های مختلف این اکوسیستم را به هم پیوند بزند.
راهبرد چهارم، بحث ارتقا آگاهی است؛ در طرف عرضه یعنی سیاست گذار اگر بهترین برنامه‌ها وسیاست‌ها را تنظیم کنیم، اما مخاطب ناآگاه باشد و نیاز طرف تقاضا شناسایی نشده باشد، خدمات بهره‌وری لازم را ندارد. از این رو، برای ارائه این آگاهی گروه مخاطبین را شش دسته «جوان و نوجوان»، «جامعه دانشگاهی»، «بخش صنعت»، «سیاستگذاران»، «کارگزاران» و «عموم مردم» تقسیم کردیم.
چه برنامه‌های حمایتی را در جهت عملیاتی سازی این چهار راهبرد در دستور کار خود دارید؟
در ساختار کانون پتنت سابق ما سه حمایت جدی داشتیم؛ مهم‌ترین آن حمایت از ثبت اختراعات آمریکا بود. بحث حمایت از PCT معاهده همکاری‌های پتنت (یک سیستم بین المللی درخواست پتنت) که ۱۵۶ کشور دنیا در آن عضو هستند، طرح شد و سوم آموزش‌ها بود که بیشتر در سطح آکادمیک و در قالب کارگاه و وبینار بود، اما در رویکرد جدید در کانون مدیریت دارایی‌های فکری این سه حمایت را به ۲۰ برنامه حمایتی در چهار دسته و متناسب با اقتضای نوع مخاطب ارتقا دادیم.
دسته یک، همان دسته ارتقا آگاهی است که شامل آموزش، مشاوره و منتورینگ است. از طریق کارگزاران دوره‌های منتورینگ را هم در شرکت‌ها انجام می‌دهیم. یکسری برنامه ترویجی همچون سه شنبه‌های با طعم مالکیت فکری هم در دستور کار خود داریم.
مضاف بر این‌ها به زودی در رویدادی که به مناسبت گرامیداشت روز جهانی مالکیت فکری برگزار خواهد شد، از سامانه مشاوره رونمایی خواهد شد و تاکنون در آن از حضور ۴۰ مشاور بهره می‌بریم و این متخصصان رو به افزایشند و طی آن افراد با ارائه درخواست می‌توانند مشاوره آنلاین دریافت کنند.
دوم، خدمات حوزه ثبت است و در این راستا از ثبت اختراعات، علامت تجاری، طرح صنعتی و... در ایران و خارج ار کشور حمایت می‌کنیم.
سوم، حمایت حوزه اسناد استراتژیک است؛ وقتی یک دانشگاهی یا شرکت می‌خواهد به یک حوزه جدید ورود کند، اول باید رصد کرده و بررسی کند که رقبا در دنیا چه کسانی هستند و در نسبت با آن‌ها چه استراتژی‌ای را باید در دستور کار خود قرار دهند از این رو، ما در کانون مدیریت دارایی‌های فکری از چنین تلاش‌های استراتژیکی هم حمایت خواهیم کرد.
همچنین، بحث ممیزی و بررسی وضعیت شرکت‌ها و مشخص کردن نقاط ضعف و چالش‌های آن‌ها در حیطه مدیریت دارایی‌های فکری و ارائه راهکار جهت رفع این چالش ها، تدوین سیاست مالکیت فکری، رصد فناوری و تحلیل اختراعات از دیگر برنامه‌های حمایت‌های حوزه استاد استراتژیک است.
بسته چهارم اسناد حقوقی است. واقعیت این است که خیلی از شرکت‌ها در تدوین قرارداد‌ها و دعاوی شان و همچنین ارزشگذاری دارایی‌های فکری برای توسعه کارکرد تبادل، چالش دارند و ما این بخش را در قالب یک دسته خدمت به آن‌ها ارائه می‌کنیم.
برنامه‌های حمایتی در کانون پتنت در گذشته به شکل محدود و با همکاری با یک کارگزار به متقاضیان ارائه می‌شد که باعث محدود شدن ظرفیت ارائه خدمات شده بود، اما در رویکرد جدید این مجموعه کوشیدیم تا طی یک فراخوان لایه کارگزاری را فعال کرده و ۱۶ کارگزار جذب کنیم تا هر یک این کارگزاران بخشی از خدمات را ارائه می‌دهند. در این مسیر افزایش کمی و کیفی توان بخش خصوصی یک رویکرد مهم است.
هدفی که در پس این اقدام دنبال می‌کنیم، این است که بخش خصوصی را به صورت فعال پای کار آورده و آن‌ها ارائه دهنده خدمت به مردم باشد. این در حالی است که در حالت قبلی همه درخواست‌ها از سوی معاونت علمی بود و ارائه این خدمات را به کارگزار خود ارائه می‌کرد. اما در رویکرد تازه افراد می‌توانند از هر کارگزار اعتبارسنجی شده که تمایل دارند دریافت خدمت کنند.
دلیل این تاکید برای ورود بخش خصوصی چیست؟
مادامی که بخش خصوصی در اصل موضوع فعال نشود، کل جریان از بین می‌رود. اگر می‌خواهیم یک اتفاق پایدار در کشور بیافتد، باید بخش خصوصی را دخیل کنیم در این فضا چه دولت حمایت بدهد و چه ندهد آن‌ها شروع به همکاری خواهند کرد و این یک تعامل پایدار کارگزار و متقاضی است و دولت در نقش صحیح بازیگردانی می‌ماند و نه بازیگر.
برنامه کانون مدیریت دارایی‌های فکری برای روز جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۴ چیست؟
روز جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۴ با شعار محوری برای استفاده از نواوری و خلاقیت برای نیل به توسعه پایدار، فرصتی است برای کشف اینکه چگونه مدیریت دارایی‌های فکری راه حل‌های خلاقانه، فناورانه و نوآورانه‌ای را که برای ساختن آینده جمعی همه ما و فایق آمدن بر چالش‌های چند وجهی بسیار حیاتی هستند، تشویق و می‌تواند تقویت کند و از همه ابزار‌های موجود، به ویژه نوآوری و مالکیت فکری برای دستیابی به آینده‌ای پایدار برای همه و در همه جا استفاده شود. نهاد‌های سیاستگذار و مجری با همراهی ذینفعان کلیدی در سراسر کشور برآن شده‌اند تا در سالی که مزین به مفهوم پربرکت مشارکت است با هم‌افزایی و مشارکت بخش خصوصی در تعاملی مثبت و به نفع عموم جامعه همکاری کنند، تا یک سیستم مالکیت فکری متعادل، موثر و فراگیر ایجاد کنند که نوآوری و خلاقیت را به نفع همه و در همه جا تشویق می‌کند و به آن ارزش می‌بخشد.
