توقف تولید مشعل پلاسمای امحای زباله‌های بیمارستانی در کشور/ اراده ملی برای حمایت از توان داخلی نیست
علیرضا زمانی مدیرعامل شرکت دانش بنیان رایکاگستر پلاسما در گفتگو با خبرنگار «نبض فناوری» با اشاره به اینکه این شرکت از سال ۸۶ با همکاری گروهی از دانشجویان فیزیک فعالیت خود را آغاز کرده است، اظهار کرد: اولین ایده کاربردی این گروه طراحی و ساخت مشعل پلاسمایی به منظور استفاده در سیستم‌های تولید انرژی از زباله بود. با توجه به دستاورد‌های چشمگیر در ساخت مشعل پلاسمایی، در سال ۱۳۹۱ اقدام به ثبت شرکت رایکا گستر پلاسما کرده و از آن به بعد با این نام در حال فعالیت می‌کنیم.
زمانی اضافه کرد: برای رفع این مشکل به فناوری تولید مشعل پلاسمایی دست یافته تا با استفاده از پیشرفته‌ترین و جدید‌ترین روش تخصصی در جهان، بی خطرسازی زباله‌های بیمارستانی را در کشور نهادینه کند. فقط چند کشور محدود در جهان به چنین فناوری دست پیدا کرده اند که زمانی و تیم تخصصی او با اجرای طرح کلان ملی «طراحی و ساخت راکتور‌های پلاسمایی ملی امحای زباله‌های پلاسمایی» موفق شده اند به این فناوری جهانی نایل شوند.
وی تصریح کرد: ما نیز با ایده محوری ساخت مشعل پلاسما را آغاز کردیم و چندین سال طول کشید که نمونه اولیه دستگاه را با استفاده از تکنولوژی نوین تولید کنیم. هم اکنون تعداد انگشت شماری در دنیا از این دستگاه تولید کرده‌اند و ما نیز تقریبا در سال ۸۹ نمونه‌ای از این دستگاه را تولید و ثبت اختراع کردیم. سال ۹۱ نیز با یکی از مراکز تحقیقاتی بزرگ و به نام کشور «پژوهشگاه صنعت نفت» قرارداد همکاری امضا کردیم که این مشعل‌ها را برای اولین سیستم تولید انرژی از زباله استفاده کنیم. پس از یک سال همکاری و اثبات توانایی این شرکت در طراحی و تولید مشعل‌های پلاسمایی مناسب برای استفاده در صنعت گازی سازی پلاسمایی، توانستیم با حمایت مالی ستاد توسعه فناوری‌های حوزه انرژی‌های نو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، این پروژه را از مرحله امکان سنجی به مرحله احداث پایلوت ارتقا دهیم و سه دستگاه مشعل برای این پروژه طراحی کنیم و در اختیار این مرکز تحقیقاتی قرار دهیم. این اولین ورود موفقیت آمیز شرکتمان در راستای ارائه محصول به بازار هدف بود.
مدیرعامل شرکت رایکاگستر پلاسما با بیان اینکه این شرکت در سال ۹۵ دانش بنیان شده است، افزود: در هیمن زمینه طرح کلان ملی طراحی و ساخت راکتور پلاسمای ملی امحای زباله بیمارستانی به این شرکت واگذار شد و توانستیم در این زمینه از حمایت ۵۰۰ میلیون تومانی نیزبرخوردار شویم. اواخر سال ۹۵ بود که تقریبا محصول تکمیل و آماده فروش شد.
وی یادآور شد: این دستگاه از نظر تکنولوژی بسیار پیشرفته بوده بدون اینکه به محیط زیست آسیب وارد کند.
زمانی با بیان اینکه در تولید این دستگاه علاوه بر صرف زمان و هزینه تا به امروز موفق نشدیم که این دستگاه را در داخل کشور راه‌اندازی کنیم، گفت: متاسفانه اراده‌ای از سوی مسئولان کشور نیست که از دانش بومی داخلی حمایت کنند.
مدیرعامل شرکت رایکاگستر پلاسما اظهار کرد: خوشبختانه در سال ۹۷ توانستیم در خواست‌های مختلفی را از کشور‌های افریقای جنوبی ، ترکیه و هند وستان داشته باشیم تا جاییکه هر دو مورد از این درخواست‌ها منجر به عقد قرارداد و یکی از آن‌ها نیز منجر به فروش محصول شد. این دستگاه‌ها برای امحای زباله‌های دارویی و شیمیایی به ظرفیت ۵ تن در روز طراحی شده است و هم اکنون در حال نصب و راه اندازی است، اما بخاطر شیوع ویروس کرونا راه اندازی آن به تاخیر افتاده است.
زمانی اظهار کرد: دو کاربرد مهم مشعل‌های پلاسمایی تبدیل زباله به انرژی و امحای زباله‌های خطرناک مانند زباله‌های بیمارستانی است که از سال ۸۶ تا ۹۱ ساخت این دستگاه به طول انجامید. سال ۸۹ ثبت اختراع کردیم.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان اظهار کرد: با وجود دستاورد‌های بسیار ارزشمند و موفقیت‌های این پروژه، به دلیل دولتی بودن آن مرکز تحقیقاتی با بوروکراسی پیچیده و لخت این سیستم مواجه شدیم که باعث شد چندین سال تلاش و فعالیت روی این سیستم بی نتیجه بماند و نتوانستیم محصول نهایی تولید شده را وارد بازار کنیم. با توجه به انگیزه و توانمندی که در این گروه ایجاد شد، نتوانستیم فعالیت‌های خود را متوقف کنیم و تلاش کردیم راهی برای حل این مشکل پیدا کنیم.
زمانی تصریح کرد: علاوه بر طراحی و تولید مشعل‌های پلاسمایی، وارد بحث طراحی و ساخت راکتور‌های گازی سازی و سایر تجهیزات مورد نیاز برای ایجاد خط کامل تولید انرژی از زباله یا امحای زباله‌های خطرناک شویم. مطالعات ما نشان داد که تولید انرژی از پسماند با توجه به اوضاع موجود در کشور دارای توجیه اقتصادی نیست. این امر باعث شد که تحقیقات را برای ایجاد سیستمی برای امحای پسماند‌های خطرناک، مانند پسماند‌های بیمارستانی تغییر دهیم و روی این موضوع فعالیت کنیم.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت: مشعل پلاسمایی در واقع دستگاهی است که می‌تواند دمایی بین سه تا ۱۰ هزار درجه سانتیگراد تولید کند. این دما بسیار بالاست و هیچ فناوری دیگری قادر به تولید این دما در فشار اتمسفر نیست. دمای بالا در مشعل پلاسمایی باعث می‌شود هر ماده‌ای که در برابر شعله این دستگاه قرار بگیرد، تجزیه یا بخار شود. همین امر، بنیان کار راکتور‌های گازی سازی پلاسمایی است که می‌تواند انواع پسماند خطرناک را کاملا امحا کند. شما اگر زباله‌ای را وارد راکتور پلاسما کنید، بخشی اعظم آن بخار می‌شود و بخشی دیگر به صورت مواد مذاب و کاملا بی خطر درخواهد آمد. به طور مثال اگر زباله بیمارستانی را در برابر این سیستم بگذارید، ۹۸ درصد زباله‌ها به گاز‌های بی خطر تبدیل می‌شوند که بیشترین ترکیب موجود در آن بخار آب و دی اکسید کربن است. چون عمدتا پایه همه مواد طبیعی، هیدروژن، اکسیژن و کربن است. دو درصد باقیمانده موادی مثل سرسوزن و شیشه دارو هستند که به صورت مذاب از سیستم بیرون می‌آیند و کاملا بی خطرند.
زمانی ادامه داد: در حال حاضر دنیا به این سمت در حال حرکت است که هیچ گونه پسماندی را دفن نکند. انواع فناوری‌ها به همین منظور توسعه پیدا کردند که از آلوده کردن محیط زیست جلوگیری کنند. در این میان پسماند‌های بیمارستانی و خطرناک دارای جایگاه ویژه‌ای هستند و تمامی کشور‌های پیشرفته و در حال توسعه تنها راه قطعی جلوگیری از انتشار این آلایندگی‌ها در طبیعت را سوزاندن این پسماند‌ها در دستگاه‌های پیشرفته مانند پلاسما می‌دانند. اگرچه سوزاندن پسماند شهری آخرین راه حل مدیریت پسماند‌های شهری است و بازیافت و تولید کود در اولویتند، اما برای پسماند‌های خطرناک تنها راه جلوگیری از آلودگی، روش‌های پردازش حرارتی یا تجزیه پسماند در دمای بالا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد است.
وی یادآور شد: در حال حاضر پسماند‌های بیمارستانی در کشور با دستگاهی به نام اتوکلاو به اصطلاح کم خطر می‌شود. این دستگاه بار میکروبی پسماند‌های بیمارستانی را کاهش می‌دهد، ولی از بین نمی‌برد. برخلاف تبلیغاتی که در این رابطه می‌شود، این دستگاه کارایی مناسبی ندارد و تنها کمک می‌کند صورت مسئله کم رنگ شود و به هیچ وجه این مشکل را حل نمی‌کند.
زمانی تأکید کرد: مشعل پلاسمایی و راکتور گازی سازی پلاسمایی، دانش بسیار منحصربه فرد و کارآمدی است که بدون شک در سال‌های آتی جای خود را در بحث تولید انرژی از پسماند و امحای پسماند خطرناک باز خواهد کرد. بیشتر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی علاقه‌مندند روی این فناوری فعالیت کنند و دانش آن را به دست آورند و از همه مهم‌تر استفاده از آن اقتصادی باشد، بسیار محدود است و تنها در اختیار چند شرکت انگشت شمار قرار دارد.
وی افزود: در منطقه هم تنها کشوری هستیم که صاحب این تکنولوژی است. در کشور‌های همجوار منطقه ما تنها روسیه از این تکنولوژی بهره می‌برد. کشور‌های کانادا، فرانسه و امریکا هم از این تکنولوژی برخوردارند.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان به نبض فناوری گفت: با توجه به مشکلات موجود در کشور مجبور از شهریور ۹۸ دستور کار را از بحث زباله خارج کردیم و کاربرد‌های دیگر مشعل پلاسمایی مشغول به فعالیت شدیم چرا که دانش فنی این محصول به اتمام رسیده است. در حال حاضر وارد بحث فرآوری معدنی شدیم چرا که نیاز کشور در حوزه فولاد است. در همین راستا موسسه دانش بنیان برکت روی طرح ما سرمایه گذاری کرده است و الان این موضوع را پیش می‌بریم.
وی گفت: دلیل اصلی آن هنوز برای ما معلوم نیست که چرا این دستگاه در کشور مورد استقبال قرار نگرفت ما این کار را نه فقط در یک استان بلکه در چندین استان از جمله اصفهان، قم، تهران، آذربایجان شرقی، گیلان و مازندران و گلستان انجام دادیم و در حال حاضر در استان گلستان و مازندران تا پای قرارداد جلو رفتیم، اما باز هم عملیاتی نشد. این درحالیست که حتی بودجه این دستگاه‌ها در استان تامین شده است و مجوز محیط زیست و وزارت علوم پزشکی را دریافت کرده است، ولی همچنان نتوانستیم عملیاتی نشده است.
زمانی ادامه داد: هنوز گره کور این موضوع مشخص نیست. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این زمینه خیلی کمک کردند، ولی بازوی اجرایی نیست. متاسفانه به دلیل نبود اتحاد بین ارگان‌ها پروژه‌های ملی همچنان پاسکاری می‌شود و به نتیجه نمی‌رسد.
