پدیده نوظهور رمزارزها، راهبردی مطمئن برای دور زدن تحریم‌ها
به گزارش خبرنگار «نبض فناوری»در حال حاضر تقریباً تمامی کسب‌وکار‌ها مبتنی بر تجارت الکترونیک هستند و شرکت‌های تأسیس‌شده به‌دنبال راه‌های جدیدی برای گسترش روش‌های پرداخت موجود خود هستند. با پیشرفت فناوری و افزایش استفاده از فضای مجازی، استفاده از ارز‌های دیجیتال برای انجام مبادلات، به جای پول‌های کاغذی با شکل و حجم بزرگ و غیرقابل حمل، رواج بیشتری یافته است. پدیده نوظهور رمزارزها که از عمر آن فقط یک دهه می‌گذرد و ابعاد آن هنوز به‌طور کامل شناسایی نشده است، دارای ظرفیت‌های فراوانی است. بدیهی است که پدیده‌های جدید دارای فرصت‌ها و تهدیداتی هستند که نیاز به شناسایی دارند تا بتوان از فرصت‌های آن استفاده و تهدیدات آن را با تدبیر دفع کرد.
رمزارزها سیستم پرداخت برخط جدیدی به‌وجود آورده‌اند که ویژگی‌ها و امکانات جدیدی ارائه می‌کنند. این سیستم همتابه‌همتا بدون اینکه به یک سیستم مالی متمرکز یا مؤسسه مالی متصل شود و به‌صورت مستقیم امکان پرداخت برخط را فراهم می‌آورد. این سیستم‌های توزیع‌شده بدون نیاز به مرکز کنترلی، نظارتی و فیزیکی که در سیستم‌های مالی مرسوم وجود دارد، کار می‌کنند.
رمزارزها می‌توانند تحول عظیمی در ابزار‌های کسب‌وکار مجازی و تجارت الکترونیک ایجاد کنند. ویژگی غیرمتمرکز بودن ثبت و تأیید تراکنش‌ها در رمزارزها لزوم وجود سیستم‌های کنترلی متمرکز مانند سوئیفت را از بین می‌برد.
امروزه با تشدید اعمال بی‌سابقه تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی از سوی ایالات متحده و همچنین قرار گرفتن ایران در فهرست هشدار و لیست سیاه FATF و بسته شدن سوئیفت (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication)، تعداد فزاینده‌ای از پرداخت‌های بین‌المللی در اقتصاد ما بر بستر ارز‌های دیجیتال و به‌صورت غیرنقدی انجام می‌شود و ارز دیجیتال در ایران به یکی از مسائل راهبردی تبدیل شده است.
ارز دیجیتال هیچ سرویس‌دهنده مرکزی یا مؤسسه مالی برای کنترل نقل و انتقال ندارد؛ چون همه چیز بر ارتباطات نظیربه‌نظیر بنا شده است. این ارز ماهیتی غیرمتمرکز دارد که براساس آن تمامی فرایند انتشار، پردازش و اعتبارسنجی معاملات توسط شبکه کاربران و بدون هیچ واسطه‌ای صورت می‌پذیرد. تعداد ارز‌های دیجیتال در دنیا در حال افزایش است که از آن جمله می‌توان به بیت کوین به‌عنوان پرکاربردترین و باارزش‌ترین رمزارز در دنیا اشاره کرد.
یکی از مهم‌ترین دلایل فراگیر شدن رمزارزها، مزیت‌های منحصربه‌فردی است که در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهند. این مزیت‌ها عبارت اند از: سرعت و کارایی بالا در پرداخت‌ها (مخصوصاً پرداخت‌های برون‌مرزی)، امنیت تبادلات ارزی و همچنین حذف هزینه‌های عملیاتی اضافی که از سوی نهاد‌های واسط دریافت می‌شود. ضروری است نهاد‌های سیاست‌گذار کشورمان همانند سایر کشور‌ها درباره استفاده از این ارزها، قوانین و مقرراتی وضع کنند تا ضمن استفاده از مزایای رمزارزها، از خطرات احتمالی آن‌ها جلوگیری شود.
یکی از اشکالات اساسی در استفاده از رمزارزها اینجا است که منجر به دور زدن حاکمیت‌های ملی می‌شود و قدرت اقتصادی ابزار‌های پولی سنتی بانک‌های مرکزی را کاهش خواهد داد؛ بنابراین، قدرت اعمال برخی سیاست‌های پولی از حاکمیت سلب شده و در اختیار کاربران فناوری رمزارزها قرار خواهد گرفت؛ به‌این‌ترتیب، تأثیرگذاری بر ابزار‌های پولی و بخش عمده نوسانات بازار پول که از اساسی‌ترین ابزار‌های اقتصادی حاکمیتی به‌شمار می‌روند، به سیاست‌های کاربران ارز دیجیتال بستگی خواهد داشت.
اشکال دیگری که در به‌کارگیری رمزارزها مطرح است، شکل‌گیری چالش‌هایی همچون: حاکمیت‌ها، بازار زیرزمینی پول و عدم امکان رصد و مالیات‌ستانی براساس تراکنش‌های مالی افراد است. همچنین در این سیستم، انجام معامله در بازار‌های غیررسمی و غیرقانونی مانند مواد مخدر، قاچاق و بازار‌های زیرزمینی (Dark web) است که چالشی مهم برای حاکمیت‌ها خواهد بود. دارک وب به شبکه‌ای گفته می‌شود که در دسترس عموم نیست و بیشتر برای مقاصد غیرقانونی مانند خریدوفروش اسلحه و مواد مخدر استفاده می‌شود.
متأسفانه در این شبکه، هیچ مسئولیتی قابل پیگیری نیست و همین مسئله طبیعتاً مردم را دچار مشکلات متعددی خواهد کرد؛ برای مثال، اگر سیاست حاکمان و کاربران این شبکه بر کلاهبرداری یا فروکاستن ارزش این ارزها قرار گیرد، چه اتفاقی برای خریداران آن رخ خواهد داد؟
فعالان اقتصادی به‌دنبال یافتن راهکار‌هایی برای تسهیل هرچه بیشتر تجارت جهانی هستند. در این راستا، فناوری‌های جدید، به‌طور خاص فناوری رمزارزها، تغییرات اساسی را در ساختار اقتصاد جهانی ایجاد کرده‌اند. درواقع، رمزارز یک سیستم خصوصی و پول خصوصی برای تسهیل انجام مبادلات بین افراد است، بدون آنکه نیازی به حضور نهاد مرکزی و واسط باشد.
امروزه که بسیاری از منابع ملی کشور در اقصی نقاط جهان مسدود شده است و مبادلات خارجی برای شرکت‌های ایرانی به‌سختی انجام می‌شود، استفاده از راهکار‌های جایگزین و کم‌هزینه برای خنثی کردن تحریم‌ها، یکی از ضرورت‌های اصلی به‌منظور دستیابی به توسعه اقتصادی است.
با توجه به گسترش فناوری و مزایای به‌کار گرفته‌شده در ارز‌های دیجیتال، آینده در اختیار ارز‌های دیجیتال خواهد بود؛ چون این ارزها بدون دخالت هیچ فرد، دولت و بانک مرکزی اداره می‌شوند و قدرت آن‌ها به تولید و توزیع دموکراتیک آن‌ها است. طبیعی است که این ارزها نیز همانند هر پدیده جدیدی با مشکلاتی مواجه هستند، ولی از آن طرف هم قدرت فناوری رمزارزها و بلاک‌چین روزبه‌روز قدرتمندتر می‌شود. از طرفی نمی‌توان فناوری رمزارزها را تضعیف‌کننده بانکداری سنتی دانست، بلکه سیستم بانکی با استفاده از این فناوری می‌تواند ارتقا و نوآوری‌های زیادی را ارائه کند. درواقع، همان سازوکار حسابداری بانکی که امروز در نقل‌وانتقالات مالی انجام می‌شود و سیستم بانکی تمام تراکنش‌های مالی را در این قالب ثبت می‌کند، در سیستم رمزارزها در قالب فناوری بلاک‌چین عملیاتی می‌شود.
ازآن‌جاکه ورود فناوری‌های جدید به کشور همواره با استقبال مردم و شرکت‌ها همراه بوده است و همچنین با توجه به بازدهی بسیار بالای بازار رمزارزها، انتظار می‌رود تعداد افرادی که وارد حوزه ارز‌های دیجیتال می‌شوند، رو به افزایش باشد و ارز دیجیتال در ایران با استقبال روزافزونی مواجه شود؛ لذا وجود قوانین شفاف و بدون رانت در این حوزه از ملزومات اساسی کشور است که مانع از متضرر شدن مردم و کم‌اثر شدن سیاست‌های حاکمیتی می‌شود. امیدواریم به‌زودی شاهد تصمیماتی با کار کارشناسی و آینده‌نگری لازم در حوزه رمزارزها باشیم.
برای بررسی جایگاه ایران در بازار ارز‌های دیجیتال چندین پارامتر از جمله جامعه فعالان در حوزه ارز‌های دیجیتال و جمعیت آن‌ها، وضعیت قوانین و مقررات، بلاک‌چین و تیم‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه بلاک‌چین و همچنین صرافی‌های ایرانی وجود دارد.
در سال‌های اخیرتحریم‌های بین‌المللی باعث محدودیت تبادلات مالی و بانکی در سیستم‌های مالی بین‌المللی شده است که سبب عدم بازگشت درآمد‌های ارزی به کشور شده است. در شرایط تحریم صادرات و برگشت دادن درآمد حاصل از آن به داخل و تأمین بودجه کشور، مهم‌ترین اولویت کشور در عرصه تجارت بین‌الملل به‌شمار می‌آید. استفاده از رمزارزها می‌تواند بستر مناسبی برای عبور از تحریم‌های مالی و بانکی باشد.
هنوز قوانین جامعی درباره رمزارزها وجود ندارد، اما کشور‌های پیشرو در زمینه رمزارزها به‌سوی قوانین شفاف و ایجاد چارچوبی حمایتی رفته‌اند تا بستر را برای فعالیت شرکت‌های فعال در حوزه رمزارز فراهم کنند. لازم است در ایران نیز قوانین موردِنیاز در حوزه‌های استخراج، مالیات، مالکیت، سرمایه‌گذاری و صرافی‌ها با توجه به منافع ملی تدوین شود. اگر قانون‌گذاری برای رمزارزها انجام نشود، حجم تخلفات در این حوزه افزایش می‌یابد. در تمام فعالیت‌های اقتصادی، قوانین و مقررات از حق و حقوق طرفین حمایت می‌کند؛ بنابراین، در حوزه رمزارزها نیز نیازمند قانون ویژه‌ای هستیم تا امکان حمایت از فعالان این عرصه فراهم شود و با متخلفان نیز برخورد مناسب صورت گیرد. وقتی که کاربران، رمزارز را در صرافی‌ها یا سایر مراکز خدمات‌دهنده ارز دیجیتال قانونی داخل ایران جابه‌جا می‌کنند، به‌واسطه قوانین داخلی که باید در آینده ایجاد شود، تأیید هویت شخصی را جزء قوانین اصلی قرار می‌دهند. با این کار، کاربران و تراکنش‌های آن‌ها برای سیستم‌های داخلی مانند دولت مشخص و شفاف می‌شود و می‌توانند وظیفه نظارتی خود را انجام دهند. درواقع، دولت پس از ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، با ایجاد قوانین احراز هویت داخلی می‌تواند ضمن انجام وظایف نظارتی خود، امکان دسترسی کشور‌های تحریم‌کننده را به اطلاعات کاربران ایرانی مسدود کند.
